Czy immunoterapia alergenowa (odczulanie) zwiększa ryzyko chorób autoimmunizacyjnych?

Doniesienia o chorobach autoimmunizacyjnych ujawnionych podczas stosowania immunoterapii alergenowej (allergen immunotherapy – AIT) mają charakter wyłącznie opisów przypadków.1 W żadnym z badań klinicznych z randomizacją przeprowadzonych z ekstraktem stosowanym do AIT nie odnotowano zwiększonego ryzyka chorób autoimmunizacyjnych. Jednak ze względu na brak dobrze zaplanowanych badań epidemiologicznych oceniających długofalowe bezpieczeństwo AIT pod kątem rozwoju określonych chorób autoimmunizacyjnych, jednoznaczna odpowiedź na postawione pytanie jest aktualnie trudna.

Dwa badania obserwacyjne z grupą kontrolną (w tym jedno polskie), w których oceniano związek AIT z ryzykiem wystąpienia nowych chorób autoimmunizacyjnych u leczonych tą metodą pacjentów, obejmowały dorosłych w różnych grupach wieku.2,3 Nie wykazały one zwiększonego ryzyka. Nie opublikowano natomiast podobnych badań u dzieci, gdyż kwalifikacja do AIT poprzedzona jest zazwyczaj wieloletnim przebiegiem choroby, której nie udaje się kontrolować farmakologicznie lub innymi metodami (wyjątek stanowi anafilaksja na jad owadów, gdzie wystarczającym wskazaniem jest jeden epizod o określonej ciężkości), a następnie sama AIT trwa 3–5 lat. W efekcie ocena skutków odległych AIT możliwa jest dopiero w okresie dojrzałości.

We wspomnianym powyżej polskim badaniu kohortowym z retrospektywnym zbieraniem danych autorzy ocenili związek AIT (drogą podskórną – SCIT) z chorobami autoimmunizacyjnymi i nowotworami złośliwymi.2 Objęli nim dorosłych pacjentów chorujących na astmę atopową i/lub alergiczny nieżyt nosa – 1144 osoby otrzymały SCIT (wiek w momencie zakończenia SCIT: śr. 22,8 ±16,9 lat), a grupę kontrolną stanowiło 1154 chorych leczonych przez podobny okres wyłącznie objawowo bez AIT (wiek w chwili kwalifikacji do badania: śr. 19,7 ±6,3 roku). Okres obserwacji wynosił 20 lat po zakończeniu AIT. Autorzy nie zaobserwowali istotnej różnicy ryzyka zachorowania na choroby z autoimmunizacji pomiędzy grupami. W grupie pacjentów leczonych SIT stwierdzili natomiast o 68% (iloraz szans [OR]: 0,32 [95% CI: 0,18-0,81]) mniejsze ryzyko zachorowania na przewlekłą białaczkę szpikową i o 42% (OR: 0,58 [95% CI: 0,44-0,78]) na przewlekłą białaczkę limfoblastyczną, bez istotnej różnicy ryzyka innych nowotworów złośliwych. W opinii autorów te wyniki świadczą o bezpieczeństwie AIT także w długim okresie po leczeniu.2

Podobne są wnioski badaczy duńskich, autorów największego badania kohortowego poświęconego długofalowemu bezpieczeństwu AIT.3 Wykorzystali oni dane z krajowego rejestru pacjentów i wykazu hospitalizacji, który obejmuje całą duńską populację. Wyodrębnili z niej dorosłych chorych na choroby alergiczne i podzielili na 2 grupy: 18 841 pacjentów leczonych SCIT oraz 428 484 osób leczonych objawowo. Autorzy – w ciągu 10 lat obserwacji – analizowali zgony oraz nowe zachorowania na choroby autoimmunizacyjne, ostre zespoły wieńcowe i chorobę niedokrwienną serca. W porównaniu z grupą kontrolną, po uwzględnieniu poprawki na znane czynniki zakłócające, u chorych poddanych SCIT zaobserwowali znamiennie mniejsze ryzyko tych niekorzystnych punktów końcowych: o 29% mniejsze ryzyko zgonu (hazard względny [HR]: 0,71 [95% CI: 0,62-0,81]), o 14% mniejsze ryzyko wystąpienia choroby autoimmunizacyjnej (HR: 0,86 [95% CI: 0,74-0,99]) oraz o 30% mniejsze ryzyko zawału serca (HR: 0,70 [95% CI: 0,52-0,93]) i o 12% mniejsze ryzyko wystąpienia choroby wieńcowej (HR: 0,88 [95% CI: 0,73-1,05]). Autorzy wyciągnęli wniosek, że SCIT nie jest związana ze zwiększeniem ryzyka chorób autoimmunizacyjnych, choroby wieńcowej czy umieralności ogólnej.3

Trwają także zaawansowane badania nad zastosowaniem immunoterapii antygenowej w leczeniu chorób autoimmunizacyjnych.4

Piśmiennictwo

1. Linneberg A., Madsen F., Skaaby T.: Allergen-specific immunotherapy and risk of autoimmune disease. Curr. Opin. Allergy Clin. Immunol., 2012; 12: 635–639
2. Bożek A., Kozłowska R., Jarząb J.: The safety of specific immunotherapy for patients allergic to house-dust mites and pollen in relation to the development of neoplasia and autoimmune disease: a long-term, observational case-control study. Int. Arch. Allergy Immunol., 2014; 163: 307–312
3. Linneberg A., Jacobsen R.K., Jespersen L, Abildstrom S.Z.: Association of subcutaneous allergen-specific immunotherapy with incidence of autoimmune disease, ischemic heart disease, and mortality. J. Allergy Clin. Immunol., 2012; 129: 413–419
4. MacLeod M.K.L., Anderton S.M.: Antigen-based immunotherapy (AIT) for autoimmune and allergic disease. Curr. Opin. Pharmacol., 2015, 23: 11–16