Jaką ilość płynu w opłucnych uwidocznionego w badaniu USG płuc można uznać za prawidłową?

U zdrowego człowieka pomiędzy blaszką płucną i ścienną opłucnej znajduje się niewielka objętość jałowego płynu, który zapobiega ich wzajemnemu tarciu. Objętość tę szacuje się na około 0,3 ml/kg mc., zatem w zależności od wieku dziecka w warunkach prawidłowych w jamie opłucnej znajduje się od kilku do dwudziestu kilku mililitrów wolnego płynu. W USG zwykle jest on widoczny w najniżej położonym obszarze jamy opłucnej – w pozycji stojącej i siedzącej przypodstawnie, podczas oceny tylnej i bocznej powierzchni płuc. Obecność niedużej objętości płynu może także wynikać z budowy klatki piersiowej.

USG pozwala wykryć nawet 5 ml płynu w jamie opłucnej, dlatego może być on widoczny zarówno u osób zdrowych, jak i chorych. W ocenie istotności klinicznej uwidocznionego płynu decydujące znacznie ma kontekst kliniczny. Szczególną uwagę należy zwrócić na dzieci obciążone chorobami, które zwiększają ryzyko przesięku (m.in. chorobami serca, zespołem nerczycowym czy zaburzeniami czynności wątroby). Do pediatrów zgłaszają się głównie pacjenci, u których uwidoczniony płyn jest wysiękiem w przebiegu zakażenia. W diagnostyce przyczyny należy uwzględnić objawy kliniczne (kaszel, gorączka, duszność, ból przy oddychaniu), wyniki badania przedmiotowego (charakter zmian osłuchowych) oraz całokształt obrazu USG (obecność konsolidacji miąższu płucnego, zmian śródmiąższowych, echogeniczność płynu). Przy podejmowaniu decyzji diagnostycznych i terapeutycznych warto zatem wykorzystać przewagę USG nad badaniem rentgenowskim (RTG) klatki piersiowej w ocenie objętości i charakteru płynu. U pacjenta z klinicznymi objawami zapalenia płuc lub innymi patologicznymi zmianami w USG nie powinno się ignorować nawet niewielkiej objętości wolnego płynu.

Obiektywną trudność stanowi precyzyjne określenie objętości płynu w jamie opłucnej. W tym celu opracowano kilka wzorów opartych na odległości między płucem a ścianą klatki piersiowej, wysokością warstwy płynu od postawy najniżej położonej części jamy opłucnej lub szczytu kopuły przepony. Niezależnie od wybranego wzoru w ocenie ewentualnej dynamiki narastania płynu istotne jest, aby u danego pacjenta stosować za każdym razem tę samą metodę, zwracając uwagę na dokonywanie pomiarów w odpowiedniej pozycji ciała, fazie oddechu i przy tym samym przyłożeniu głowicy aparatu.

Podsumowując, trudno jednoznacznie wyznaczyć graniczną grubość warstwy płynu w jamie opłucnej (w mm). W przypadku wątpliwości klinicznych warto spróbować ustalić jego objętość, nawet jeśli jest śladowa, aby można ją było porównać w badaniu kontrolnym. W opisie można to ująć na przykład tak: „W lewej jamie opłucnej, przypodstawnie, przykręgosłupowo w pozycji siedzącej uwidoczniono niewielką objętość wolnego, bezechowego płynu (warstwa o wysokości do 2 mm)”.

Piśmiennictwo

1. Miserocchi G.: Physiology and pathophysiology of pleural fluid turnover. Eur. Respir. J., 1997; 10 (1): 219–225
2. Beers S.L., Abramo T.J.: Pleural effusions. Pediatr. Emerg. Care., 2007;8 23 (5): 330–334
3. Quadri A., Thomson A.H.: Pleural fluids associated with chest infection. Paediatr. Respir. Rev., 2002; 3 (4): 349–355
4. Mocelin H.T., Fischer G.B.: Epidemiology, presentation and treatment of pleural effusion. Paediatr. Respir. Rev., 2002; 3 (4): 292–297
5. Soni N.J., Franco R., Velez M.I. i wsp.: Ultrasound in the diagnosis and management of pleural effusions. J. Hosp. Med., 2015; 10 (12): 811–816
6. Hassan M., Rizk R., Essam H., Abouelnour A.: Validation of equations for pleural effusion volume estimation by ultrasonography. J. Ultrasound., 2017; 20 (4): 267–271
7. Ibitoye B.O., Idowu B.M., Ogunrombi A.B., Afolabi B.I.: Ultrasonographic quantification of pleural effusion: comparison of four formulae. Ultrasonography, 2018; 37 (3): 254–260
8. Marchetti G., Arondi S., Baglivo F. i wsp.: New insights in the use of pleural ultrasonography for diagnosis and treatment of pleural disease. Clin. Respir. J., 2018; 12 (6): 1993–2005