Jakie powszechnie dostępne metody umożliwiają wykrycie czynnika etiologicznego pozaszpitalnego zapalenia płuc u dzieci?

Z praktycznego punktu widzenia wykrycie czynnika wywołującego PZP u dzieci jest trudne. Większość zaleceń dotyczących tego zagadnienia została ustalona przez zespoły ekspertów ze względu na niewielką liczbę prawidłowo przeprowadzonych badań klinicznych z randomizacją. Najprostszym badaniem jest posiew plwociny, który u dorosłych może być wykorzystywany w pierwszej kolejności w diagnostyce zakażeń dolnych dróg oddechowych. Niestety, z powodu problemów z prawidłowym odkrztuszeniem wydzieliny z dolnych dróg oddechowych badanie to nie może być powszechnie stosowane u dzieci. U starszych dzieci, tzn. >10. roku życia, które potrafią prawidłowo odkrztusić plwocinę po inhalacji fizjologicznym roztworem NaCl, badanie to może być zalecane w pierwszej kolejności.

Wymaz z górnych dróg oddechowych (nosa, gardła) cechuje niewielka czułość, nie powinien więc być zalecany w diagnostyce zapalenia płuc u dzieci.

Inne metody wykrywania czynnika etiologicznego, takie jak: posiew krwi, posiew moczu lub badanie serologiczne krwi, nie są na tyle szeroko dostępne ani wystarczająco czułe, aby można je było rekomendować u dzieci leczonych ambulatoryjnie z powodu PZP o łagodnym przebiegu. W badaniach klinicznych wykazano, że posiew krwi był dodatni u <3% dzieci z łagodnie przebiegającym PZP.

Natomiast u dzieci młodszych oraz dzieci hospitalizowanych z powodu ciężkiego przebiegu choroby wskazane jest (w zależności od wieku dziecka i przebiegu klinicznego, a także pory roku) wykonanie posiewu krwi w kierunku typowych bakterii chorobotwórczych (Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, gronkowce, pałeczki Gram-ujemne), badania serologicznego w kierunku bakterii nietypowych (Mycoplasma sp., Chlamydophila sp., Bordetella sp.) lub badania wydzieliny z dróg oddechowych w kierunku wirusów: RSV, grypy, paragrypy i adenowirusów.

U dzieci z zapaleniem płuc i opłucnej dodatkowym istotnym materiałem do badań mikrobiologicznych może być wysiękowy płyn opłucnowy.

Badanie moczu w kierunku obecności antygenu S. pneumoniae wykazuje dużą czułość potwierdzoną w badaniach klinicznych (76–86%), jednak badanie to nie powinno być zalecane w diagnostyce PZP ze względu na jego małą swoistość, a zwłaszcza trudności w różnicowaniu między bezobjawową kolonizacją a objawowym zakażeniem.

Badania serologiczne krwi w kierunku zakażenia Chlamydophila sp. lub Mycoplasma sp. mają przede wszystkim znaczenie kontrolne ze względu na konieczność pobrania dwóch próbek krwi w odstępie 2–3 tygodni w celu określenia dynamiki stężenia swoistych przeciwciał w klasie IgM i IgG.

Diagnostyka wirusologiczna wydzieliny z górnych dróg oddechowych jest zalecana zwłaszcza w sezonie grypowym (miesiące zimowe), a u dzieci młodszych – bez względu na porę roku. Diagnostyka serologiczna krwi w kierunku zakażeń wirusowych jest zalecana jedynie w grupach ryzyka ciężkiego przebiegu choroby lub wystąpienia powikłań (np. u dzieci z pierwotnymi lub wtórnymi zaburzeniami odporności). (2013)

Piśmiennictwo

1. Shah S.S., Alpern E.R., Zwerling L. i wsp.: Risk of bacteremia in young children with pneumonia treated as outpatients. Arch. Pediatr. Adolesc. Med., 2003; 157: 389–392
2. Tajima T., Nakayama E., Kondo Y. i wsp.: Etiology and clinical study of community acquired pneumonia in 157 hospitalized children. J. Infect. Chemother., 2006; 12: 372–379
3. Juven T., Mertsola J., Matti W. i wsp.: Etiology of community acquired pneumonia in 254 hospitalized children. Pediatr. Infect. Dis. J., 2000; 19: 293–298
4. Neuman M., Harper M.: Evaluation of a rapid urine antigen assay for the detection of invasive pneumococcal disease in children. Pediatrics, 2003; 112: 1279–182
5. Korppi M., Heiskanen-Kosma T., Leinonen M. i wsp.: Antigen and antibody assays in the aetiological diagnosis of respiratory infection in children. Acta Pediatr., 1993; 82: 137–141
6. Henrickson K.: Advances in the laboratory diagnosis of viral respiratory infection. Pediatr. Infect. Dis. J., 2004; 23 (supl. 1): S6–S10