Czy należy przerwać antybiotykoterapię u dziecka, któremu zlecono takie leczenie z powodu objawów infekcji, a uzyskany po 2-3 dniach wynik posiewu (np. z gardła) był ujemny? Czy przerwanie antybiotykoterapii po 2-3 dniach zwiększa ryzyko rozwoju oporności bakterii, czy wręcz przeciwnie większe jest ryzyko oporności po długim (niepotrzebnym) stosowaniu antybiotyku?

Wynik badania mikrobiologicznego materiału klinicznego (odpowiedniego dla lokalizacji zakażenia) pobranego przed podaniem antybiotyku pozwala potwierdzić zakażenie bakteryjne lub je wykluczyć. W pytaniu chodzi zapewne o paciorkowcowe zapalenie gardła, ponieważ do badania pobrano materiał z gardła. Jeśli materiał na posiew pobrano przed podaniem antybiotyku i uzyskano wynik ujemny, to znaczy, że zakażenie nie ma etiologii bakteryjnej (paciorkowce grupy A). W takim przypadku uzasadnione jest  przerwanie antybiotykoterapii. Możemy tak postąpić, tylko jeśli mamy pewność, że właściwie pobrano materiał do badania.

Zaleca się wykonanie wymazu z gardła u chorych na ostre zapalenie gardła lub migdałków, u których na podstawie wywiadu i badania przedmiotowego podejrzewa się zakażenie o etiologii bakteryjnej. W ocenie klinicznej pomocne mogą być skale według Centora/McIsaaca lub Walsha. Wymaz z gardła należy pobrać na czczo lub co najmniej 2 godziny po posiłku. W przeciwnym razie istnieje ryzyko uzyskania wyniku fałszywie ujemnego. Z wymazu z gardła w pierwszej kolejności można wykonać szybki test wykrywający antygen Streptococcus pyogenes, a w przypadku uzyskania wyniku ujemnego należy zlecić posiew (zwłaszcza u dzieci). Posiew bakteriologiczny nadal pozostaje „złotym” standardem w rozpoznawaniu zapalenia gardła i migdałków, a jego dodatni wynik uzasadnia wdrożenie antybiotykoterapii. Warto podkreślić, że opóźnienie w podaniu antybiotyku nie zwiększa ryzyka późnych powikłań, takich jak gorączka reumatyczna lub kłębuszkowe zapalenie nerek.

Coraz częściej podkreśla się fakt, że nadużywanie antybiotyków w leczeniu ZDO prowadzi do narastania lekooporności. Należy pamiętać, że selekcja szczepów lekoopornych pozostaje w prostym związku z czasem podawania i dawkowaniem antybiotyku. Im dłuższy czas leczenia, tym ryzyko selekcji wariantów lekoopornych wśród potencjalnych patogenów oraz mikrobioty jelitowej jest większe. Istotne znaczenie ma także dawkowanie antybiotyku. Zbyt małe dawki, a co się z tym wiąże mniejsze stężenie antybiotyku w ognisku zakażenia, sprzyjają przetrwaniu szczepów lekoopornych i ich szerzeniu się w środowisku leczonego. (marzec 2014 aktualizacja) 

Piśmiennictwo

1. Baltimore R.S.: Re-evaluation of antibiotic treatment of streptococcal pharyngitis. Curr. Opin. Pediatr., 2010; 22: 77–82
2. Martin S.J., Micek S.T., Wood G.C.: Antimicrobial resistance: consideration as an adverse drug event. Crit. Care Med., 2010; 38 (supl. 6): S155–S161