Czy można w czasie infekcji u dzieci łączyć stosowane w ciągu dnia leki mukoaktywne z lekami przeciwkaszlowymi na noc, zwłaszcza gdy u dziecka okresowo występuje kaszel mokry, a po nim suchy?

Kaszel, jeden z głównych niepokojących objawów zakażeń dróg oddechowych, to naturalny odruch obronny, którego celem jest oczyszczenie drzewa oskrzelowego z zalegającej wydzieliny. Oznacza to, że powinno się zachować ostrożność w tłumieniu tego potrzebnego odruchu.

Ze względu na ograniczone możliwości odpowiedzi układu odpornościowego objawy zakażeń wirusowych dróg oddechowych (stanowiących zdecydowaną większość zakażeń) są zbliżone, niezależnie od ich dokładnej etiologii. Sekwencja pojawiania się objawów również jest bardzo podobna. Oznacza to, że gdy pojawia się kaszel, ma początkowo charakter suchy, następnie – w miarę zwiększania się produkcji śluzu – staje się mokry, produktywny i oczyszcza drogi oddechowe z wydzielin. Po zakończeniu infekcji kaszel znowu przechodzi w suchy, gdyż wówczas wywołuje go nadreaktywność receptorów kaszlu. Kaszel nie może zmieniać gwałtownie swojego charakteru – po odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny przez jakiś czas może być mniej efektywny, co nie oznacza, że jest to kaszel suchy, który trzeba ograniczać. Warto o tym pamiętać, szczególnie że kaszel jest odruchem obronnym.

Wnioskując z tego krótkiego opisu, potrzeba leczenia obu rodzajów kaszlu występuje rzadko, a może nawet w ogóle się nie zdarza. W dodatku niektóre leki mukoaktywne wykazują działanie przeciwkaszlowe, np. acetylocysteina czy leki zawierające wyciąg z bluszczu albo gwajafenezyna pobudzają sekrecję, przyśpieszając zmianę charakteru kaszlu z suchego na produktywny. Ponadto zakażenia mają charakter samoograniczający się – ustępują niezależnie od zastosowanego leczenia – skuteczność leków przeciwkaszlowych jest co najwyżej umiarkowana, a liczne popularne leki przeciwkaszlowe nie wykazują w badaniach klinicznych żadnego istotnego działania. Amerykańska Akademia Pediatryczna nie rekomenduje stosowania leków objawowych bez recepty w pierwszych 4.–5. lat życia. Dotyczy to przede wszystkim leków zawierających dekstrometorfan i pseudoefedrynę. Zdecydowanie bezpieczniej jest ułatwiać odkrztuszanie poprzez rozrzedzanie (zmniejszanie lepkości) zalegającej wydzieliny niż hamować ważny odruch, krytyczny dla drożności drzewa oskrzelowego.

Podsumowując: w leczeniu kaszlu w populacji dziecięcej najważniejsze jest bezpieczeństwo. Znacznie bezpieczniej jest rozrzedzać wydzieliny drzewa oskrzelowego niż hamować odruch kaszlowy. Do leków, które można bezpiecznie zastosować w kaszlu u dzieci, należą: miód, acetylocysteina, ambroksol, maści do nacierania zawierające olejki eteryczne oraz leki roślinne oparte na wyciągu z bluszczu. Nie jest uzasadnione stosowanie kilku leków przeciwkaszlowych jednocześnie, a podawanie równocześnie lub naprzemiennie leków hamujących odruch kaszlowy i rozrzedzających śluz jest przeciwwskazane.

Piśmiennictwo

1. DeGeorge K.C., Ring D.J., Dalrymple S.N.: Treatment of the Common Cold. Am. Fam. Physician. 2019; 100 (5): 281–289
2. Mossad S.B.: Treatment of the common cold. BMJ 1998; 317 (7150): 33–36. doi:10.1136/bmj.317.7150.33