Jak tłumaczyć rodzicom, że nie potwierdzono skuteczności „cudownych leków” reklamowanych w telewizji? Czy te leki mogą zaszkodzić?

Ogromna siła reklamy sprawia, że producenci wielu leków oraz preparatów OTC sięgają po reklamę radiową i telewizyjną. Mimo braku dowodów naukowych na skuteczność większości preparatów (łącznie z witaminami) dostępnych bez recepty, ich sprzedaż, w porównaniu z lekami dostępnymi na receptę, w ciągu roku rośnie średnio dwa razy szybciej. Dzieje się tak między innymi dlatego, że roczne wydatki firm na spoty reklamowe w mediach i internecie wynoszą około 1 mld złotych. Producenci nieustannie łamią przy tym prawo (w ubiegłym roku aż 60 razy) i wprowadzają konsumentów w błąd. Najbardziej jaskrawym przykładem ilustrującym to zjawisko (chętnie wykorzystywanym przeze mnie w rozmowie z rodzicami) jest precedens pewnego koncernu spożywczego reklamującego swój napój jogurtowy jako korzystnie wpływający na odporność. Wobec braku dowodów naukowych, które mogłyby potwierdzić wartość reklamowanego produktu, producent ów został zmuszony procesem sądowym do przyznania się do kłamliwej reklamy i zapłacenia w 2010 roku wielomilionowej kary.

Nie zmienia to faktu, że wielu pacjentów (wg obliczeń 50%) codziennie korzysta z parafarmaceutyków (choć nie mają naukowego bądź racjonalnego potwierdzenia ich skuteczności), co gorsza, niejednokrotnie wstydząc się tego faktu, ukrywają go przed swoim lekarzem. Tylko 11% rodziców przyznaje się do aplikacji preparatów wzmacniających odporność. Na szczęście większość z tych środków poza brakiem skuteczności pozbawionych jest także poważnych działań niepożądanych. Modelowym rodzicem kupującym niesprawdzone parafarmaceutyki dla swojego dziecka jest dobrze wykształcona i zarabiająca kobieta po 30. roku życia.

Obowiązkiem lekarza jest zapytanie o przyjmowanie preparatów tzw. medycyny alternatywnej i ostrzeżenie o ryzyku zaniedbania właściwego leczenia (z poszanowaniem godności i światopoglądu pacjenta – rzecz jasna!). Nie opracowano jednego i skutecznego schematu komunikacji z rodzicami pacjenta przyjmującego leki tzw. medycyny alternatywnej. Przyjmuje się jednak, że jeżeli istnieją dowody na bezpieczeństwo takiego postępowania, ale brakuje dowodów skuteczności (większość parafarmaceutyków „wspomagających odporność”), to nie należy się agresywnie sprzeciwiać postępowaniu pacjenta, tylko zalecić uzupełnienie postępowania metodami o udokumentowanej skuteczności.

Według mnie, warto się zapoznać ze światem medycyny alternatywnej (polecam jednokrotne odwiedzenie targów medycyny alternatywnej), co zwiększy szansę na nawiązanie komunikacji lekarza z pacjentem, a także umożliwi podjęcie rozmów o tzw. zdrowym trybie życia. Porozumienie na tym poziomie pozwala na konkluzję, że żadne minerały, witamin i preparaty medycyny alternatywnej nie są w stanie odwrócić skutków niezdrowego trybu życia. Otwarta rozmowa na ten temat, uważne słuchanie i empatia z pewnością wzmocnią zaufanie pacjenta, który doceni troskę, jaką go obdarzamy, sprawiając, że chętniej będzie on przyjmował rzeczowe informacje o skutecznych metodach leczenia.

Wielu pacjentów korzystających z internetu rozumie znaczenie eksperymentu medycznego, dlatego z niektórymi rodzicami warto podjąć rozmowę o efekcie placebo, a także informować ich o badaniach klinicznych z udziałem wielu pacjentów potwierdzających skuteczność zalecanej terapii. Warto zasugerować rodzicom ostrożność w entuzjastycznym przyjmowaniu spektakularnych efektów niesprawdzonych terapii, zwłaszcza tych, które wymagają znacznych nakładów czasowych lub finansowych. Niektórym rodzinom polecam nawet naukowe bazy medyczne jako narzędzie do weryfikacji polecanych metod leczenia. (2013, 2014)

Piśmiennictwo

1. Gilmour J., Harrison C., Asadi L. i wsp.: Natural health product-drug interactions: evolving responsibilities to take complementary and alternative medicine into account. Pediatrics, 2011; 128 (supl. 4): S155–S160
2. Karali Y., Saglam H., Karali Z., Kilic S.S.: The use of complementary and alternative medicine in patients with common variable immunodeficiency. J. Investig. Allergol. Clin. Immunol., 2011; 21 (6): 480–483
3. Committee on Children with Disabilities. American Academy of Pediatrics: Counseling families who choose complementary and alternative medicine for their child with chronic illness or disability. Committee on Children With Disabilities. Pediatrics, 2001; 107 (3): 598–601