Czy dziecko uczulone na alergeny wziewne, chore na astmę oskrzelową o łagodnym przebiegu i atopowe zapalenie skóry, z dużym stężeniem IgE (>2000 IU/ml) wymaga kontroli immunologicznej, jeśli choruje z taką samą częstością jak jego zdrowi rówieśnicy?

Zespół hiperimmunoglobulinemii E (HIES) charakteryzuje się m.in. znacznym zwiększeniem stężenia IgE w surowicy. Poziom IgE u starszych dzieci wynosi >2000 IU/ml, a w okresie wczesnego dzieciństwa powinien wynosić >2 odchylenia standardowe (SD) lub co najmniej 10-krotnie przekraczać górną granicę normy wiekowej.

U wielu pacjentów obserwuje się znacznie większe stężenie, przekraczające 20 000 UI/ml, choć opisano również HIES z mniejszym stężeniem IgE (np. 700 IU/ml).

U pacjenta z HIES stężenie IgE może się wahać, niezależnie od infekcji. Należy podkreślić, że u chorych nawet z bardzo dużym stężeniem IgE rzadko obserwuje się alergie i reakcje anafilaktyczne. Wynik badań alergicznych najczęściej jest negatywny.

W postaci HIES dziedziczonej w sposób autosomalny dominujący (AD-HIES, związanej z mutacją genu STAT3) nie opisano charakterystycznych nieprawidłowości w dodatkowych badaniach immunologicznych. Ostatnio podkreśla się, że poza zwiększonym stężeniem IgE i eozynofilią obserwuje się zmniejszenie stężenia limfocytów Th17.

W postaci dziedziczonej autosomalnie recesywnie (AR-HIES, związanej z mutacją genu DOCK8) obserwuje się progresywną limfopenię, początkowo limfocytów CD4, a następnie CD8 i komórek NK. Opisano również zmniejszoną liczbę limfocytów B pamięci CD27+.

W obu typach HIES ostateczne rozpoznanie można ustalić wyłącznie na podstawie wyniku badań molekularnych (sekwencjonowania odpowiednich genów).

U pacjentów z bardzo dużym stężeniem IgE wynik ten należy interpretować łącznie z innymi zaburzeniami, takimi jak atopowe zapalenie skóry o ciężkim przebiegu, obecność ropni o etiologii gronkowcowej, grzybica skórno-śluzówkowa oraz nawracające infekcje zatok, oskrzeli i płuc z tworzeniem torbieli płucnych.

Dla AD-HIES charakterystyczna jest:

• dysmorfia twarzy (opisywana jako grube rysy twarzy)

• wady układu kostno-szkieletowego

• wady tkanki łącznej i naczyń krwionośnych

• nieprawidłowości zębów (z opóźnionym wypadaniem zębów mlecznych).

Dla AR-HIES typowe są natomiast:

• częste infekcje wirusowe skóry, głównie spowodowane zakażeniem Herpes simplex

• zwiększone ryzyko nowotworów.

W ocenie pacjenta z podejrzeniem HIES pomocna może być skala punktowa objawów opracowana przez Bodo Grimbachera, zgodnie z którą 10 punktów przyznaje się za samo zwiększenie stężenia IgE do wartości >2000 IU/ml. Wynik <15 punktów pozwala z dużym prawdopodobieństwem wykluczyć chorobę, natomiast wynik >15 punktów sugeruje HIES. U pacjentów z tej grupy rozpoznanie należy zweryfikować za pomocą metod molekularnych.

Piśmiennictwo

1. Grimbacher B., Schaffer A., Holland S. i wsp.: Genetic linkage of hyper-IgE syndrome to chromosome 4. Am. J. Hum. Genet., 1999; 65: 735–744
2. Grzela K.: Zespół hiper-IgE (HIES) – implikacje kliniczne. Pediatr. Dypl., 2012; 16 (4): 64–67
3. Puck J.M., Holland S.M.: Hyper IgE syndrome (STAT3 defect). (W:) Sullivan K.E., Stiehm E.R. (red.): Stiehm’s immune deficiencies. Elsevier Inc, 2014: 253–266
4. Woellner C., Gertz E., Schaffer A. i wsp.: Mutations in STAT3 and diagnostic guidelines for Hyper-IgE syndrome. J. Allergy Clin. Immunol., 2010; 5: 424–432