Kiedy można pozwolić dziecku po zapaleniu ucha z perforacją na pływanie w basenie/nurkowanie?

18-02-2016
lek. Leszek Grabowski
oddział Otolaryngologii Szpitala Specjalistycznego im. L. Rydygiera w Krakowie

Kiedy można pozwolić dziecku po zapaleniu ucha z perforacją na pływanie w basenie/nurkowanie?

Dwie główne przyczyny perforacji błony bębenkowej to urazy oraz stany zapalne. Do urazów należy zaliczyć: przypadkowe samookaleczenie, np. podczas nieostrożnego czyszczenia uszu pałeczkami, wybuch albo wystrzał o dużej energii akustycznej, uraz ciśnieniowy spowodowany brakiem możliwości szybkiego wyrównania ciśnienia pomiędzy uchem środkowym a zewnętrznym (zarówno w powietrzu, jak i w wodzie) czy uderzenie w okolicę małżowiny usznej (najczęściej otwartą dłonią).

Wśród stanów zapalnych wyróżnia się perforacje w przebiegu ostrego zapalenia ucha i perforacje w przebiegu przewlekłego zapalenia, utrzymującego się latami, z towarzyszącym wyciekiem lub bez niego.

Osobną grupę stanowią perforacje jatrogenne, wykonane przez lekarza w celu ewakuacji wydzieliny z przestrzeni ucha środkowego oraz umożliwienia skuteczniejszej wentylacji. W przebiegu ostrego zapalenia ucha wydzielina gromadzi się w uchu środkowym. Nieskuteczny drenaż przez trąbkę słuchową może doprowadzić do pęknięcia błony bębenkowej i zalegająca wydzielina wylewa się na zewnątrz. Powoduje to szybkie ustąpienie dolegliwości bólowych (ale nie cech stanu zapalnego), intensywne leczenie antybiotykowe jest jednak nadal konieczne.

Nie można jednoznacznie określić, jak szybko taka perforacji ulega zagojeniu. Obserwowany wyciek z ucha – sącząca się wydzielina czy też wilgotny przewód słuchowy zewnętrzny – wskazują na wydostawanie się płynów z ucha środkowego, a więc utrzymywanie się perforacji. Jeżeli wyciek ustaje, można się spodziewać szybkiego samoistnego zarośnięcia błony bębenkowej. Na czas gojenia się perforacji wpływają: skuteczność antybiotykoterapii, a więc szybkie ustąpienie zakażenia i stanu zapalnego, rozmiar perforacji, a także dodatkowe czynniki pogarszające stan miejscowy, np. nadkażenie bakteryjne od strony ucha zewnętrznego czy dostanie się wody przez ubytek błony bębenkowej do ucha środkowego.

Jeżeli leczenie przebiega prawidłowo, to po 3–7 dni od ustąpienia wycieku w błonie samoistnie tworzy się blizna. Nie oznacza to jednak pełnej wytrzymałości struktur błony, a raczej wskazuje na oddzielenie przestrzeni ucha środkowego od środowiska zewnętrznego. Przedostanie się niewielkiej ilości wody nie wywoła żadnych niekorzystnych następstw, natomiast nurkowanie, a z nim wzrost ciśnienia, może spowodować pęknięcie w miejscu poprzedniej perforacji.

U osób z perforacją ucha zawsze konieczna jest kontrola laryngologiczna ze szczegółową oceną błony bębenkowej, najlepiej przy użyciu mikroskopu. W pierwszych dniach po wygojeniu nie należy wykonywać prób „przedmuchiwania” uszu, czyli tzw. próby Valsalvy (wydmuchiwanie powietrza przy zaciśniętych nozdrzach). Taka próba, podobnie jak uraz ciśnieniowy, może doprowadzić do rozerwania nie w pełni zagojonej błony. Jeżeli osoba z pozapalną perforacją chce rozpocząć nurkowanie, powinna odczekać zwykle ok. 3–4 tygodni do osiągnięcia pełnej wytrzymałości błony. Takie same zalecenia odnoszą się do osób pływających w basenie. Nie można mieć pewności, czy dziecko nie zanurkuje nawet na głębokość 1–2 m, a to powoduje wzrost ciśnienia wywieranego na błonę bębenkową o 0,1–0,2 atm. Przy niepełnej wytrzymałości błony po perforacji już takie wartości ciśnienia mogą spowodować jej rozerwanie w miejscu blizny. Stwierdzono, że błona bębenkowa u osób zdrowych może wytrzymać wywierane przez wodę ciśnienie od 0,2 do 2,1 atm. Oznacza to, że u niektórych osób następuje samoistne pęknięcie już na głębokości 2 metrów, a inne bez problemów mogą zanurkować – nie wyrównując różnicy ciśnień – do głębokości 21 metrów. Średnio dyskomfort (rozpieranie w uszach) odczuwa się na głębokości 3–4 metrów. W rzadkich niekorzystnych przypadkach błona bębenkowa nie goi się samoistnie i wymaga leczenia operacyjnego – plastyki błony bębenkowej.

Podsumowując: każda perforacja wymaga kontroli otoskopowej (najlepiej mikroskopowej), a czas potrzebny na pełne wygojenie się błony bębenkowej wynosi 3–4 tygodnie. Po tym okresie można zacząć pływać w basenie. (2016)

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej