Kiedy konieczne jest badanie słuchu w przypadku wysiękowego zapalenia ucha środkowego?

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego (WZUŚ) dotyczy głównie dzieci (w ok. 90% – dzieci w wieku przedszkolnym), a częstość epizodów może wynosić nawet do 4 rocznie. W 1.–3. roku życia WZUŚ jest głównie następstwem ostrego zapalenia ucha środkowego, a u dzieci w wieku 5–6 lat związane jest z kolei z zakażeniami górnych dróg oddechowych (g.d.o.).

Generalnie można założyć, że podczas pierwszego epizodu WZUŚ dzieci spoza grup ryzyka można obserwować przez 3 miesiące, zanim podejmie się decyzję o poszerzaniu diagnostyki i dalszym leczeniu (konsultacja laryngologiczna, badanie audiologiczne, drenaż ucha). Takie założenie ma na celu uniknięcie wielu nieprzyjemnych dla dziecka badań (np. fiberoskopia nosowej części gardła) lub niekoniecznych w tym okresie zabiegów. Ważne jest, aby poinformować rodziców o istocie pogorszenia słuchu oraz że w większości przypadków nastąpi samoistny powrót do normy. Należy również uczulić opiekunów na ewentualne objawy dalszego pogorszenie słuchu, co będzie wymagało poszerzenia diagnostyki w pilniejszym trybie. Jeśli w ciągu 3 miesięcy obserwacji zmiany w uchu środkowym, widoczne wcześniej w badaniu otoskopowym, ustąpią samoistnie i nastąpi subiektywna poprawa słuchu, nie ma potrzeby podejmowania żadnego innego działania. Jeśli natomiast po tym okresie objawy (niedosłuch, wciągnięcie błony, kieszenie retrakcyjne) się utrzymują, konieczne jest skierowanie dziecka na konsultację laryngologiczną.

U dzieci z grup ryzyka (p. ramka) WZUŚ dodatkowo będzie pogłębiało niedosłuch, utrudniając prowadzenie dotychczasowej rehabilitacji (np. mowy). U dzieci niedowidzących lub niewidzących niedosłuch będzie znacznie wpływał na codzienne zachowanie i zakłócał czynności poznawcze. Niewydolność trąbki słuchowej u dzieci z zaburzeniami anatomicznymi twarzoczaszki raczej nie będzie ustępować samoistnie lub pod wpływem leczenia farmakologicznego i w tej grupie pacjentów należy rozważyć wcześniejszą kwalifikację do drenażu wentylacyjnego. Nie ma jednoznacznych wytycznych co do częstości wizyt kontrolnych, ale uważa się, że w tej grupie dzieci powinny być one przeprowadzane nie rzadziej niż co 3 miesiące, niezależnie od występowania objawów.

Należy pamiętać, że u 2–35 na 10 000 dzieci z WZUŚ istnieje ryzyko trwałej utraty słuchu. W związku z tym, niezależnie od czasu trwania choroby lub liczby jej epizodów trzeba zachować czujność u dzieci, u których wyjściowo słuch był prawidłowy, a które manifestują znaczne trudności w porozumiewaniu się w czasie trwania WZUŚ (głęboki niedosłuch). W takich przypadkach dzieci należy kierować na pilną konsultację laryngologiczną.

Podsumowując, u dzieci chorych na WZUŚ spoza grup ryzyka badanie słuchu należy wykonać w przypadku braku poprawy po 3 miesiącach obserwacji, co w Polsce wiąże się ze skierowaniem do laryngologa. Brak poprawy w trakcie obserwacji trwającej do 3 miesięcy nie stanowi jeszcze wskazania do kierowania dziecka na dalszą diagnostykę (w tym okresie u ok. 75% pacjentów dochodzi do samowyleczenia). Natomiast dzieci z grup ryzyka należy skierować do laryngologia niezależnie od wyniku badania i czasu trwania WZUŚ.

Piśmiennictwo

1. Blanc F., Ayache D., Calmels M.N. i wsp.: Management of otitis media with effusion in children. Société française d’ORL et de chirurgie cervico-faciale clinical practice guidelines. Eur. Ann. Otorhinolaryngol. Head Neck Dis., 2018; 135 (4): 269–273
2. Núnez-Batalla F., Jáudenes-Casaubón C., Sequí-Canet J.M. i wsp.: Diagnosis and treatment of otitis media with effusion: CODEPEH recommendations. Acta Otorrinolaringol. Esp. (Engl. Ed.), 2019; 70 (1): 36–46
3. Pelton S., Marom T.: Otitis media with effusion (serous otitis media) in children: Clinical features and diagnosis. UpToDate, 2019. www.uptodate.com/contents/otitis-media-with-effusion-serous-otitis-media-in-children-clinical-features-and-diagnosis