Które dzieci z wysiękowym zapaleniem ucha środkowego należą do grup ryzyka?

Wysiękowe zapalenie ucha środkowego (WZUŚ) to choroba, która polega na gromadzeniu się płynu w przestrzeniach powietrznych ucha środkowego mimo braku cech zakażenia i pojawieniu się niedosłuchu przewodzeniowego. Związana jest z dysfunkcją trąbki słuchowej, z jej niedrożnością, a w następstwie – brakiem wentylacji przestrzeni ucha środkowego.

Do czynników sprzyjających pojawieniu się WZUŚ należy zaliczyć:

• wiek (młodsze dzieci chorują częściej),

• nawracające zakażenia górnych dróg oddechowych (g.d.o.), w tym ostre zapalenia ucha środkowego,

• choroby, takie jak: przerost migdałka gardłowego, refluks żołądkowo-przełykowy, zaburzenia rozwojowe przebiegające z rozszczepem podniebienia bądź zaburzeniami rozwoju twarzoczaszki (zespoły: Downa, Pierre’a Robina, Aperta, osteogenesis imperfecta), alergia, niedoczynność tarczycy, ziarniniakowatość z zapaleniem naczyń,

• czynniki środowiskowe, takie jak przebywanie w dużych grupach rówieśniczych, narażenie na dym tytoniowy (zwłaszcza w domu).

Ze względu na liczne czynniki ryzyka WZUŚ należy uwzględnić częstość ich występowania w populacji. W codziennej praktyce najczęstszą przyczyną WZUŚ są infekcje g.d.o. oraz przerost migdałka gardłowego. U pacjentów z tymi chorobami należy więc regularnie przeprowadzać badanie otoskopowe w celu poszukiwania zmian w obrębie ucha środkowego, a w szczególności płynu zalegającego za błoną bębenkową. Po ostrym zapaleniu ucha środkowego u około 60% dzieci stwierdza się płyn za błoną bębenkową, przy czym u większości zmiany ustępują samoistnie (po 3 mies. u 50–70% chorych, w kolejnych kilku mies. odsetek ten wynosi nawet 90%). Dodatkowo, stosowanie glikokortykosteroidów (GKS) donosowych zmniejsza odsetek utrzymujących się objawów WZUŚ. Jeśli choroba nawraca, szansa na samowyleczenie się zmniejsza.

Z kolei u dzieci z rozszczepem podniebienia i innymi zaburzeniami rozwojowymi twarzoczaszki WZUŚ występuje 2–3-krotnie częściej niż u rówieśników z prawidłową budową anatomiczną, ale odsetek tych pacjentów będzie prawdopodobnie oscylował w granicach kilku procent.

Poniżej przedstawiam kilka praktycznych sugestii.

• W gabinecie pediatry lub lekarza rodzinnego należy wykonywać badanie otoskopowe u dzieci z nawracającymi zakażeniami g.d.o., a w przypadku stwierdzenia WZUŚ – obserwować dziecko przez około 3 miesiące. Gdy po tym okresie nie ma poprawy (niedosłuch, utrzymujące się zmiany w uchu środkowym), można rozważyć krótkotrwałe (4 tyg.) leczenie GKS donosowymi. Jeśli dolegliwości nadal się utrzymują, dziecko należy skierować do laryngologa.

• Wszystkie dzieci z zaburzeniami rozwojowymi twarzoczaszki powinny od urodzenia pozostawać pod kontrolą laryngologiczną.

• Z punktu widzenia laryngologa WZUŚ nie jest wskazaniem do pilnej konsultacji, a kilkutygodniowe oczekiwanie nie spowoduje stanu zagrożenia zdrowia lub życia chorego. Jednak po 3 miesiącach trwania choroby powinno się wykonać badanie słuchu i rozważyć leczenie operacyjne, przy czym długi czas oczekiwania na wizytę w ramach świadczeń finansowanych przez NFZ może być problemem.

Piśmiennictwo

1. Blanc F., Ayache D., Calmels M.N. i wsp.: Management of otitis media with effusion in children. Société française d’ORL et de chirurgie cervico-faciale clinical practice guidelines. Eur. Ann. Otorhinolaryngol. Head Neck Dis., 2018; 135 (4): 269–273
2. Harabuchi Y., Kishibe K., Tateyama K. i wsp.: Clinical characteristics, the diagnostic criteria and management recommendation of otitis media with antineutrophil cytoplasmic antibody (ANCA)-associated vasculitis (OMAAV) proposed by Japan Otological Society. Auris Nasus Larynx, 2021; 48 (1): 2–14
3. Quaranta N., Milella C., Iannuzzi L., Gelardi M.: A study of the role of different forms of chronic rhinitis in the development of otitis media with effusion in children affected by adenoid hypertrophy. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2013; 77 (12): 1980–1983
4. Saad K., Abdelmoghny A., Abdel-Raheem Y.F. i wsp.: Prevalence and associated risk factors of recurrent otitis media with effusion in children in Upper Egypt. World J. Otorhinolaryngol. Head Neck Surg.; https://doi.org/10.1016/j.wjorl.2020.08
5. Ungkanont K., Tabthong A., Komoltri C. i wsp.: Association of cleft palate and craniofacial syndromic anomalies with the outcome of tympanostomy tube insertion and time to recovery from recurrent otitis media with effusion. Adv. Oral Maxillofac. Surg., 2021; 2: 100 036
6. Vanneste P., Page C.: Otitis media with effusion in children: pathophysiology, diagnosis, and treatment. A review. J. Otol., 2019; 14 (2): 33–39