Jakie badania może przeprowadzić lekarz POZ, aby rozpoznać wysiękowe zapalenie ucha środkowego?

W diagnostyce lekarskiej istotne jest zebranie dokładnego wywiadu. Wnikliwie przeprowadzona rozmowa z rodzicami pozwala nakierować na właściwe rozpoznanie. I tak, u dziecka z zauważonym niedosłuchem, przy braku typowych objawów stanu zapalnego, możemy podejrzewać WZUŚ, jako jedną z możliwych przyczyn.

Kolejnym istotnym etapem jest badanie przedmiotowe, które obejmuje m.in. otoskopię. Jest to najważniejsze badanie w gabinecie pediatry lub lekarza rodzinnego oceniające stan ucha środkowego. W otoskopii należy poszukiwać płynu za błoną bębenkową oraz zmian w obrębie samej błony bębenkowej mogących świadczyć o długotrwałym przebiegu wysiękowego zapalenia ucha środkowego (WZUŚ; wciągnięcie błony [brak lub skrócenie refleksu świetlnego], kieszenie retrakcyjne, zmiany myringosklerotyczne).

Są to podstawowe elementy badania, możliwe do realizacji w każdym gabinecie lekarskim. Poniżej omówię jeszcze dwa inne, które również są pomocne w rozpoznawaniu WZUŚ i mogą być wykonywane poza gabinetem laryngologicznym:

• otoskopia pneumatyczna – umożliwiająca określenie ruchomości błony bębenkowej. Badanie przeprowadza się za pomocą otoskopu, a wiele modeli wyposażonych jest w specjalny zaworek, do którego można podłączyć zestaw złożony z krótkiego wężyka i gruszki (ryc. 1.). Po uszczelnieniu przewodu słuchowego zewnętrznego (ryc. 2.) i uwidocznieniu błony bębenkowej, do kanału słuchowego wprowadza się niewielką ilość powietrza i obserwuje się delikatny ruch błony bębenkowej. W przypadku WZUŚ ruchomość ta jest znacznie ograniczona lub całkowicie zniesiona. Niestety, pediatrzy i lekarze rodzinni wykonują to badanie bardzo rzadko, chociaż nie wymaga ono specjalistycznego sprzętu i jest możliwe do przeprowadzenia w każdym gabinecie.

• badanie tympanometryczne – w badaniu tym do przewodu słuchowego zewnętrznego wprowadza się specjalną sondę podłączoną do tympanometru oraz uszczelnia się przewód słuchowy. Urządzenie mierzy odbicie fali dźwiękowej od błony bębenkowej podczas zmiany ciśnienia w przewodzie słuchowym zewnętrznym, co pozwala określić ruchomość tej błony. Jest to obiektywne, proste i szybkie badanie, wykonywane automatycznie, przy minimalnej współpracy pacjenta. Wyniki przedstawiane są w postaci wykresu określającego ruchomość błony bębenkowej (tzw. krzywe tympanometryczne). Badanie to jest szczególnie przydatne u pacjentów, u których występują znaczne trudności w otoskopowej ocenie błony bębenkowej. Wykorzystuje się je także w celu monitorowania słuchu i skuteczności leczenia. Przeprowadzenie badania wymaga posiadania odpowiedniego sprzętu, jednak obecnie w sprzedaży dostępne są proste w obsłudze przenośne tympanometry wyposażone we własne oprogramowanie.

Badania pomocnicze (laboratoryjne lub obrazowe) nie są natomiast standardem w rozpoznawaniu WZUŚ.

Podsumowując, w gabinecie pediatry lub lekarza rodzinnego WZUŚ u dziecka można rozpoznać na podstawie dobrze zebranego wywiadu i klasycznej otoskopii. Jeśli to możliwe, należy poszerzyć zakres badania o otoskopię pneumatyczną i tympanometrię podstawową.

Piśmiennictwo

1. Blanc F., Ayache D., Calmels M.N. i wsp.: Management of otitis media with effusion in children. Société française d’ORL et de chirurgie cervico-faciale clinical practice guidelines. Eur. Ann. Otorhinolaryngol. Head Neck Dis., 2018; 135 (4): 269–273
2. Cullas-Ilarslan N.E., Gunay F., Topcu S., Ciftci E.: Evaluation of clinical approaches and physician adherence to guidelines for otitis media with effusion. Int. J. Pediatr. Otorhinolaryngol., 2018; 112: 97–103
3. Núnez-Batalla F., Jáudenes-Casaubón C., Sequí-Canet J.M. i wsp.: Diagnosis and treatment of otitis media with effusion: CODEPEH recommendations. Acta Otorrinolaringol. Esp. (Engl. Ed.), 2019; 70 (1): 36–46
4. Pelton S., Marom T.: Otitis media with effusion (serous otitis media) in children: clinical features and diagnosis. UpToDate, 2019. www.uptodate.com/contents/otitis-media-with-effusion-serous-otitis-media-in-children-clinical-features-and-diagnosis