Jak odróżnić polekowy nieżyt nosa (np. po zbyt długim stosowaniu leków obkurczających) od nieżytu infekcyjnego?

01-01-2014
dr hab. n. med. Bożena Skotnicka
Klinika Otolaryngologii Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku

PLNN jest niealergicznym nieżytem nosa indukowanym przez przewlekłe stosowanie leków miejscowo obkurczających błonę śluzową, zawierających pochodne imidazolu (oksymetazolina, ksylometazolina) lub aminy sympatomimetyczne (efedryna, pseudoefedryna, fenylefryna). Ryzyko wystąpienia PLNN zwiększa się, gdy preparat stosowany jest długo (przez >10 dni).

Termin ten jest także używany do określenia obrzęku błony śluzowej nosa wtórnego do leczenia doustnego różnymi lekami obniżającymi ciśnienie tętnicze krwi, lekami antykoncepcyjnymi, inhibitorami 5-fosfodwuesterazy, niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi i lekami psychotropowymi.

Według szacunkowych obliczeń, PLNN rozwija się u 1–9% chorych na nieżyt nosa, z podobną częstością u obu płci, najczęściej u dorosłych w młodym i średnim wieku.

Patofizjologia PLNN jest niejasna. Sugeruje się, że objawy wynikają z jednoczesnej stymulacji przez leki α-mimetyczne także receptorów β, i to przez dłuższy czas, co po chwilowym skurczu naczyń prowadzi do ich rozkurczu. α-mimetyki zmniejszają produkcję endogennej norepinefryny, co wiąże się ze słabszym skurczem po zakończeniu działania tych leków. Przewlekłe stosowanie α-mimetyków zmniejsza także czułość receptorów α (zjawisko tachyfilaksji – przewlekłe stosowanie wymaga coraz większej dawki leku i jego coraz częstszego podawania w celu poprawy drożności nosa).

PLNN klinicznie charakteryzuje się obrzękiem błony śluzowej nosa i upośledzeniem jego drożności oraz zmniejszoną skutecznością miejscowych leków obkurczających. W badaniu wziernikowym obraz jest nieswoisty, przypomina alergiczny, infekcyjny lub zanikowy nieżyt nosa. Widoczne są zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej, jej powierzchnia traci gładkość, może przypominać bruk, nie obserwuje się reakcji na środki obkurczające. W badaniu histologicznym błony śluzowej stwierdza się brak rzęsek, naciek z komórek zapalnych, metaplazję płaskonabłonkową, przerost komórek kubkowych i zwiększenie liczby gruczołów podśluzowych.

Brakuje jasnych kryteriów diagnostycznych PLNN. Rozpoznanie ustala się przede wszystkim na podstawie wywiadu i po wykluczeniu innych przyczyn dolegliwości. (2013, 2014)

Piśmiennictwo

  1. Doshi J.: Rhinitis medicamentosa: what an otolaryngologist needs to know. Eur. Arch. Otorhinolaryngol., 2009; 266: 623–625
  2. Varghese M ., Glaum M .C., Lockey R.F.: Drug-induced rhinitis. J. Laryngol. Otol., 2009; 123: 517–521

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej