Jakie mogą być przyczyny nawracającego pieluszkowego zapalenia skóry i jak je leczyć?

Pieluszkowe zapalenie skóry to dermatoza powszechnie występująca i rozpoznawana u niemowląt oraz dzieci do 3. roku życia. Typowo u podłoża choroby leży uszkodzenie bariery skórnej przez powodujący podrażnienia mocz i kał, okluzja spowodowana zakładaniem pieluchy oraz wtórny rozwój bakterii i drożdżaków.^1,2 Znaczącą rolę odgrywają występujące w wydalinach proteazy, lipaza i sole żółciowe, nasilające podrażnienie i stan zapalny.³

W obrazie klinicznym pieluszkowego zapalenia skóry dominuje rumień. Charakterystyczny objaw stanowi oszczędzenie fałdów skórnych.

W celu złagodzenia objawów zaleca się rygor higieniczny, preparaty osuszające na bazie tlenku cynku, częste wietrzenie okolicy anogenitalnej i ewentualnie przez kilka dni smarowanie zmian kremem z hydrokortyzonem.

Dlaczego w niektórych przypadkach pieluszkowe zapalenie skóry nawraca i jest oporne na leczenie?

Wydaje się, że pierwszy powód nawrotów choroby to zaniedbania higieniczne (ze strony rodziców). Możliwe są także działanie jatrogenne w postaci stosowania silnych preparatów steroidowych oraz przeoczenie nadkażenia i zaniechanie terapii przeciwgrzybiczej i przeciwbakteryjnej. W takich sytuacjach rozwija się cięższa postać zapalenia krostkowo-nadżerkowa lub tzw. granuloma gluteale infantum w postaci guzków czy grudek z możliwym rozpadem.^1,3

Nasilone i nawrotowe pieluszkowe zapalenie skóry mogą także powodować biegunki o różnej etiologii.³

W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić również inne choroby, które mogą być mylnie rozpoznawane jako pieluszkowe zapalenie skóry lub które się na to zapalenie nakładają i występują w omawianej okolicy:

1) łojotokowe zapalenie skóry – zazwyczaj zmiany dotyczą również skóry głowy i górnej części klatki piersiowej,

2) wyprzenia – mechaniczne i z nadkażeniem,

3) łuszczyca w postaci łuszczycopodobnego zapalenia pieluszkowego Jadassohna,

4) histiocytoza X – zazwyczaj towarzyszą jej objawy krwotoczne i układowe (choroba rzadka),

5) zapalenie paciorkowcowe okolicy odbytu – typowe dla kilkuletnich dzieci, ale może występować u niemowląt,

6) Acrodermatitis enteropatica,

7) atopowe zapalenie skóry – choroba nie obejmuje okolicy podpieluszkowej, ale pieluszkowe zapalenie skóry często towarzyszy atopowemu zapaleniu skóry i nawraca ze względu na typową skłonność do podrażnień i defekt bariery skórnej u dzieci z atopią.² 

Główną cechą różnicującą te choroby od pieluszkowego zapalenia skóry jest zajęcie fałdów, sączenie strupów, łuski, grudki satelitarne oraz zmiany w innych okolicach ciała. Leczenie takich zmian w sposób typowy dla leczenia pieluszkowego zapalenia skóry jest niewystarczające. Konieczne jest włączenie, w zależności od prawidłowego rozpoznania, kremów azolowych, przeciwbakteryjnych, steroidowych, pimekrolimusu, antybiotyków czy suplementacji cynkiem.

Wracając do pytania – jeśli właściwa pielęgnacja i preparaty osłaniająco-gojące z cynkiem, miedzią i allantoiną są nieskuteczne, można bezpiecznie przez 10–14 dni stosować hydrokortyzon w połączeniu z neomycyną i natamycyną, a także klotrimazol i ostrożnie pimekrolimus (off label).

Podstawowe znaczenie ma jednak prawidłowo przeprowadzona diagnostyka różnicowa. (2014)

Piśmiennictwo

1. Szybejko-Machaj G., Machaj Z.: Dermatozy wypryskowe u dzieci. [W:] Miklaszewska M., Wąsik F. (red.): Dermatologia pediatryczna. Volumed Wrocław t. I, 1999: 297–335
2. Czarnecka-Operacz M., Sadowska Przytocka A.: Diagnostyka różnicowa atopowego zapalenia skóry. Dermatologia po dyplomie, 2014; 4 (5): 20–25
3. Kuchciak-Brancewicz M., Kaszuba A.: Pieluszkowe zapalenie skóry. Dermatol. Prakt., 2011; 6 (17): 15–19