Jakie są przyczyny nadmiernego wypadania włosów i łysienia u dzieci? Czy te zmiany są odwracalne?

Wypadanie włosów u dzieci zazwyczaj ma charakter łysienia plackowatego o podłożu psychogennym (stres w przedszkolu, szkole, problemy w rodzinie itd.). Niekiedy przyczyną łysienia jest też grzybica owłosionej skóry głowy. W tym przypadku obserwuje się ogniskowe złuszczanie naskórka z niewielką utratą włosów, które może przypominać łojotokowe zapalenie skóry. W grzybicy woszczynowej charakterystyczny jest stan zapalny z tworzeniem się żółtych strupów. Niekiedy widoczne są ogniska wyłysienia z pieńkami ułamanych włosów (black dot tinea). Decydujące znaczenie diagnostyczne ma badanie mykologiczne (bezpośrednie lub hodowla), pozwalające na rozpoczęcie odpowiedniego leczenia.

Uogólnione wypadanie włosów prowadzące do ich przerzedzenia może mieć podłoże neurogenne, hormonalne (np. nadczynność tarczycy), wynikać z nieprawidłowego odżywiania, zaburzeń wchłaniania lub mieć tło polekowe (np. immunosupresja), dlatego ważne jest staranne zebranie wywiadu w kierunku innych chorób i przyjmowanych leków. Niejednokrotnie konieczne jest poszerzenie diagnostyki i konsultacja z innymi specjalistami.

Jeśli natomiast łysienie dotyczy wszystkich okolic ciała (głowa owłosiona, brwi, rzęsy, doły pachowe, okolice płciowe), rozpoznaje się łysienie złośliwe. W tym przypadku choroba ma charakter wieloletni, a włosy często nigdy nie odrastają. Utracie włosów mogą towarzyszyć zmiany dystroficzne płytek paznokciowych, tj. punkcikowate wgłębienia (tzw. objaw naparstka), podłużne bruzdy, zmiana zabarwienia płytki oraz jej kruchość, a także rozdwajanie się wolnego brzegu płytki paznokcia.

Trzeba pamiętać, że łysienie może być typowym objawem klinicznym dla wielu różnych chorób, w tym genodermatoz. Należą do nich:

• hipotrichoza wrodzona (zespół Marie Unny) – charakteryzuje się wrodzonym uszkodzeniem lub całkowitym brakiem włosów na głowie, a także brakiem brwi i rzęs oraz zmniejszonym owłosieniem na całym ciele

• wrodzone łysienie trójkątne (congenital triangular alopecia) – charakteryzuje się trójkątnym trwałym łysieniem w okolicy czołowo-skroniowej, przyczyna jest nieznana, występuje rodzinnie, częściej dotyczy płci żeńskiej

• łysienie czołowe brzeżne (alopecia liminaris frontalis)

• wrodzony brak włosów z wykwitami grudkowymi (atrichia congenita with papular lesions) – dzieci rodzą się z włosami, a od 1. roku życia zaczynają łysieć; choroba jest dziedziczona autosomalnie recesywnie, w jej przebiegu obserwuje się także występowanie wielu prosaków i torbieli naskórkowych w obrębie skóry głowy i szyi

• zespół onychtrichodysplazji z neutropenią (onychotrichodysplasia and neutropenia syndrome)

• hipoplazja chrząstek i włosów (cartilage-hair hypoplasia)

• zespół Coffina i Sirisa – jest to rzadka choroba dziedziczona autosomalnie recesywnie; w jej przebiegu dochodzi do przerzedzenia włosów głowy, przy nadmiernie rozwiniętych brwiach i rzęsach; dodatkowo stwierdza się brak paznokci u piątych palców rąk, niedorozwój lub brak paznokci u piątych palców stóp i zmniejszenie wielkości pozostałych płytek paznokciowych; do innych objawów zespołu zalicza się: szerokie usta, małe zęby, opóźnienie wieku kostnego, skrzywienie kręgosłupa, małogłowie, upośledzenie umysłowe

• zespół Moynahana – jest dziedziczony autosomalnie recesywnie, wiąże się z opóźnieniem rozwoju umysłowego, padaczką i całkowitym brakiem włosów

• zespół Baraitsera – jest dziedziczony autosomalnie, recesywnie, wyłysienie następuje w momencie urodzenia, dodatkowo występuje upośledzenie rozwoju umysłowego i fizycznego

• keratosis pilaris spinulosa decalvans (Siemens syndrome) – rozpoczyna się w wieku niemowlęcym lub we wczesnym dzieciństwie. Jest to zespół o dziedziczeniu zarówno recesywnym, jak i dominującym. W przebiegu tego zespołu rozwija się bliznowacenie zanikowe powodujące częściowe wyłysienie oraz utratę brwi i rzęs na skutek stanu zapalnego i zaczopowania mieszków włosowych. (2013, 2014) 

Piśmiennictwo

1. Brzezińska-Wcisło L., Lis-Święty A., Wcisło-Dziadecka D., Wyględowska-Kania M.: Najczęstsze choroby owłosionej skóry głowy wieku dziecięcego. Post. Dermatol. Alergol., 2009; 5: 257–269
2. Lis A., Wcisło-Dziadecka D., Kamińska G.: Ocena metod leczenia łysienia plackowatego dzieci w materiale Kliniki Dermatologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach w latach 1997–2001. Post. Derm. Alergol., 2003; 5: 267–273