Jak należy postępować, gdy stężenie hormonu tyreotropowego jest prawidłowe, a tyroksyny zmniejszone?

W przypadku noworodków i niemowląt powyższe wyniki mogą wskazywać na przemijającą niedoczynność tarczycy i być skutkiem niedojrzałości osi podwzgórzowo-przysadkowej, zwłaszcza u wcześniaków. Należy pamiętać, że często są to dzieci z grup ryzyka, chore, niejednokrotnie w ciężkim stanie, wymagające podawania dopaminy i glikokortykosteroidów, co również wpływa na wyniki badań laboratoryjnych. Takie wyniki mogą też występować w niektórych przypadkach wrodzonej, pierwotnej niedoczynności tarczycy z opóźnionym zwiększeniem stężenia TSH.

Zmniejszone stężenie FT4 u dzieci z wadami linii pośrodkowej, małym prąciem, hipoglikemią czy zaburzeniami widzenia często ma charakter trwały i może być wyrazem centralnej i wielohormonalnej niedoczynności podwzgórzowo-przysadkowej. W niewielu krajach na świecie w ramach badań przesiewowych oznacza się obwodowe hormony tarczycy i TSH, ponieważ inne postaci niedoczynności tarczycy, poza postacią pierwotną, występują rzadko.

Trzecio- lub drugorzędowa niedoczynność tarczycy, oprócz wspomnianych powyżej wrodzonych postaci, może mieć również charakter nabyty, po zabiegach neurochirurgicznych, po leczeniu nowotworu i naświetlaniu głowy oraz po urazach i stanach zapalnych w obrębie ośrodkowego układu nerwowego.

Należy również pamiętać, że prawidłowe stężenie TSH i zmniejszone stężenie FT4 występują we wrodzonym i nabytym niedoborze TBG, tj. w stanach, które nie wymagają leczenia substytucyjnego lewotyroksyną. Nabyty niedobór TBG obserwuje się w zespole nerczycowym, akromegalii, hiperkortyzolemii endogennej lub w czasie stosowania GKS i androgenów. Do leków, które mogą powodować podobne zmiany stężenia TSH i FT4 należą też salicylany, niektóre NLPZ, furosemid, heparyna i leki przeciwdrgawkowe.

Małe stężenia obwodowych hormonów tarczycy występują również w przebiegu chorób, w stanach wyniszczenia, w trakcie odchudzania się, odzwierciedlając mechanizmy adaptacyjne. Szczegółową analizę wpływu różnych chorób (nie tylko chorób tarczycy) oraz przyjmowanych leków na wyniki badań laboratoryjnych, można znaleźć w artykule Lahoti A. i wsp. (p. Med. Prakt. Pediatr. 2013/05, s. 64–76 – przyp. red.).

W przypadku uzyskania nieprawidłowego wyniku należy uzupełnić wywiad, uwzględniając wyżej wymieniowe wskazówki, powtórzyć badanie, rozważając, w jakim przedziale normy mieści się TSH i czy jest ono adekwatne do stężenia FT4. (luty 2014 aktualizacja)

Piśmiennictwo

1. American Academy of Pediatrics, Rose S.R.; Section on Endocrinology and Committee on Genetics, American Thyroid Association, Brown R.S.; Public Health Committee, Lawson Wilkins Pediatric Endocrine Society, Foley T., Kaplowitz P.B., Kaye C.I., Sundararajan S., Varma S.K.: Update of newborn screening and therapy for congenital hypothyroidism. Pediatrics, 2006; 117: 2290–2303
2. Warner M.H., Beckett G.J.: Mechanisms behind the non-thyroidal illness syndrome: an update. J. Endocrinol., 2010; 205: 1–13
3. Lahoti A., Grank G.R.: Laboratory thyroid function testing: do abnormalities always mean pathology? Clin. Pediatr. (Phila), 2013; 52: 287–296 (p. Med. Prakt. Pediatr., 2013; 5: 64–76 – przyp. red.)