Jakie mogą być przyczyny hipoglikemii u dziecka?

Glukoza odgrywa bardzo ważną rolę w procesach metabolicznych zachodzących w organizmie. Stężenie glukozy we krwi jest wypadkową dopływu glukozy do krwi oraz jej zużycia. O utrzymaniu równowagi między produkcją glukozy oraz jej zużyciem decydują przede wszystkim dwa hormony trzustkowe – insulina oraz jej antagonista – glukagon, w regulacji tej uczestniczy jednak wiele innych czynników. Hipoglikemia jest zespołem objawów towarzyszących zmniejszeniu stężenia glukozy we krwi do wartości uznanych za graniczne, ustępujących po podaniu glukozy. Graniczne stężenia glukozy we krwi, zapewniające zaopatrzenie tkanki mózgowej w materiał energetyczny, należy oceniać w odniesieniu do wieku, uwzględniając także sposób pobrania i metodę oznaczania. Hipoglikemia najczęściej występuje w okresie noworodkowym, we wczesnym okresie niemowlęcym oraz u dzieci między 2. a 8. rokiem życia. U starszych dzieci występuje rzadziej. Przyczyny hipoglikemii najogólniej można podzielić na trwałe i przemijające. Mogą być związane z defektami uwarunkowanymi genetycznie, dysfunkcją układu hormonalnego lub z niedoborem substratów energetycznych czy niewydolnością układów enzymatycznych. Każda hipoglikemia wymaga zdiagnozowania.

W zależności od stężenia insuliny wyróżnia się hipoglikemię z towarzyszącą hiperinsulinemią oraz hipoglikemię z normoinsulinemią, a nawet z hipoinsulinemią. Ważną cechą różnicującą hipoglikemię i warunkującą sposób leczenia jest obecność ketozy lub jej brak (hipoglikemia hiperketotyczna i hipoketotyczna). Do czynników predysponujących do wystąpienia hipoglikemii należą:

• zwiększone zużycie glukozy

• zmniejszona produkcja glukozy 

• zaburzenia procesu glukoneogenezy 

• zaburzenia ketogenezy i zużytkowania związków ketonowych 

• hipoglikemie towarzyszące różnym chorobom.

U noworodków, a zwłaszcza u wcześniaków, hipoglikemia występuje stosunkowo często, a jej nasilenie zależy między innymi od czasu, jaki upłynął od porodu. Za wartości graniczne glikemii, niewymagające diagnostyki (o ile nie towarzyszą im inne objawy kliniczne) przyjmuje się wartości: 1,7 mmol/l (30 mg/dl) u noworodków, a u wcześniaków w pierwszych 3 dniach życia – 1,1 mmol/l (20 mg/dl). W takich sytuacjach należy jednak dążyć do wyrównania glikemii do wartości docelowej, czyli >2,5 mmol/l (>45 mg/dl).

U niemowląt stężenie glukozy może się wahać w granicach 2,2–2,8 mmol/l (40–50 mg/dl), u dzieci starszych, podobnie jak u dorosłych, za wartość graniczną przyjmuje się 3,0 mmol/l (54 mg/dl). Hipoglikemię, zwłaszcza u noworodków, niemowląt i najmłodszych dzieci, należy zawsze traktować jako stan naglący, ponieważ może ona doprowadzić w krótkim czasie do zgonu lub do trwałego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Diagnostyka hipoglikemii wymaga zwykle hospitalizacji na specjalistycznym oddziale. Leczenie należy rozpocząć natychmiast po stwierdzeniu zmniejszenia stężenia glukozy we krwi, a jeśli wykonanie oznaczenia jest niemożliwe, w chwili powzięcia podejrzenia takiego stanu na podstawie objawów klinicznych. Brak ustaleń dotyczących przyczyny zmniejszenia glikemii nie usprawiedliwia zaniechania takiego postępowania. Leczenie powinno polegać w pierwszej kolejności na dostarczeniu glukozy w dawce zapewniającej wyrównanie stężenia glukozy we krwi, niezależnie od dalszego postępowania diagnostycznego i leczniczego. Szczególnej staranności wymaga również kontrola glikemii u dzieci i młodzieży w stanach krytycznych. W tej grupie chorych stany hipoglikemiczne są najczęściej wynikiem niedostatecznej kontroli podczas leczenia hiperglikemii. Stosowanie wlewów insuliny u pacjentów w stanie krytycznym wymaga bardzo starannego monitorowania glikemii. W takich przypadkach korzystne jest stosowanie systemów ciągłego monitorowania glikemii – CGM (continuous glucose monitoring). (marzec 2014 aktualizacja)

Piśmiennictwo

1. Harris D.L., Weston P.J., Harding J.E.: Incidence of neonatal hypoglycemia in babies identified as at risk. J. Pediatr., 2012; 161: 787–791
2. Hay W.W., Rozance P.J.: Continuous glucose monitoring for diagnosis 1. and treatment of neonatal hypoglycemia. J. Pediatr., 2010; 157: 180–182
3. Otto-Buczkowska E., Jarosz-Chobot P.: Hipoglikemia – jej przyczyny i objawy w populacji wieku rozwojowego. W: Otto-Buczkowska E. (red.): Pediatria – co nowego? Wyd. 2., Wrocław, Cornetis, 2011: 351–362
4. Rozance P.J., Hay W.W.: Neonatal hypoglycemia–answers, but more questions. J. Pediatr., 2012; 161: 775–776
5. Valayannopoulos V., Romano S., Mention K. i wsp.: What’s new in metabolic and genetic hypoglycaemias: diagnosis and management. Eur. J. Pediatr., 2008; 167: 257–265
6. Chima R.S., Schoettker P.J., Varadarajan K.R. i wsp.: Reduction in hypoglycemic events in critically ill patients on continuous insulin following implementation of a treatment guideline. Qual. Manag. Health. Care., 2012; 21: 20–28
7. Faustino E.V., Hirshberg E.L., Bogue C.W.: Hypoglycemia in critically ill children. J. Diabetes. Sci. Technol., 2012; 6: 48-–57