Jaka jest przyczyna obecności ciał ketonowych w moczu u osób bez żadnych objawów klinicznych?

Ciała ketonowe należą do pośrednich metabolitów przemian tłuszczów (i częściowo białek). Ich nadmiar we krwi i moczu jest konsekwencją zaburzenia równowagi energetycznej organizmu, związanego z brakiem węglowodanów lub upośledzeniem ich wykorzystania.

Ketoza w stanie głodzenia (np. po upływie kilku, kilkunastu godzin od ostatniego posiłku; może jej towarzyszyć hipoglikemia) jest zaburzeniem regulacyjnym. Uważa się, że to normalny wariant u niemowląt i małych dzieci z ograniczonymi rezerwami glikogenu. Ciała ketonowe w moczu stwierdza się zatem u zdrowych dzieci w wielu sytuacjach klinicznych, np. w trakcie zakażenia przebiegającego z gorączką, wymiotów, biegunki, głodzenia czy stosowania diety ketogennej. W razie stwierdzenia w takich okolicznościach ketonurii badanie należy powtórzyć po nawodnieniu i nakarmieniu dziecka.

Warto jednak zaznaczyć, że ketonemia należy do objawów chorób związanych z zaburzeniami metabolizmu glukozy. Ketoza z hiperglikemią jest charakterystyczna dla cukrzycy (tego zwykle obawiają się lekarze i rodzice po wykryciu ketonów w moczu). Z kolei ketoza z towarzyszącą hipoglikemią po okresie głodzenia może wystąpić u dzieci z niewydolnością kory nadnerczy (jednak w odróżnieniu od przedstawionej powyżej hipoglikemii i ketonemii głodowej zwykle towarzyszą jej zaburzenia jonowe – hipekaliemia i hiponatremia) lub glikogenozy typu 0. Poposiłkowa ketoza z kwasicą mleczanową oraz współwystępującą hipoglikemią na czczo i hepatomegalią wskazuje na inne postaci glikogenoz. Natomiast ketoza, której towarzyszą inne zaburzenia metaboliczne (np. hiperamonemia, kwasica mleczanowa), jest charakterystyczna dla wrodzonych zaburzeń upośledzających działanie mitochondriów (kwasice organiczne, zaburzenia łańcucha oddechowego). Trwała ketoza w rzadkich przypadkach wskazuje na defekt ketolizy.

W praktyce w przypadku jednorazowego stwierdzenia ketonurii w moczu należy w pierwszej kolejności oznaczyć stężenie glukozy we krwi, a jeśli jest ono prawidłowe, powtórzyć badanie moczu po nawodnieniu i nakarmieniu dziecka. Po stwierdzeniu hipoglikemii lub hiperglikemii zaleca się przeprowadzenie diagnostyki w kierunku omówionych powyżej zaburzeń metabolizmu glukozy. (2015)

Piśmiennictwo

1. Zschocke J., Hoffmann G.F.: Vademecum Metabolicum – podręcznik pediatrii metabolicznej. Wydanie drugie polskie w tłumaczeniu E. Pronickiej, Warszawa 2005
2. Tomasik P., Sztefko K.: Zasady wykonywania badania ogólnego moczu za pomocą testów paskowych. [W:] Pietrzyk J.J., Szajewska H., Mrukowicz J. (red.): ABC zabiegów w pediatrii. Medycyna Praktyczna, Kraków 2010