Jak często należy oznaczać stężenie hemoglobiny glikowanej i jakie są jego docelowe wartości?

Hemoglobina glikowana (HbA1c) odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi z około trzech ostatnich miesięcy przed oznaczeniem i stanowi parametr obrazujący wyniki leczenia chorego na cukrzycę Daje możliwość oceny poziomu glikemii w dłuższym czasie i prognozować ryzyko powikłań. 60% całkowitej HbA1c stanowi hemoglobina z ostatniego miesiąca. Jej prawidłową wartość może zaburzać między innymi hemoglobinopatia, niedokrwistość aplastyczna oraz niektóre leki (np.: salicylany, witamina C). Z drugiej strony na wynik HbA1c nie mają wpływu czynniki takie jak: stres, wysiłek fizyczny, czy spożycie posiłku.

Do oznaczenia HbA1c należy wykorzystywać metody analityczne certyfikowane przez National Glycohemoglobin Standarization Program (NGSP). Można także wykorzystać szybkie testy (point-of – care testing [certyfikowanych przez NGSP]).

Według zaleceń Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego (PTD) z 2015 roku, HbA1c należy oznaczać: u pacjentów ze stabilnym przebiegiem choroby – raz w roku, u pacjentów ze zmienionym modelem leczenia oraz u których nie udało się wyrównać choroby – co najmniej raz na 3 miesiące, u chorych na cukrzycę typu 1 – około 3–4 razy w roku.

Według ogólnych kryteriów punktem odcięcia dla wyrównania cukrzycy jest wartość ≤7%. Jako kryterium szczegółowe przyjmuje się wartość ≤6,5% dla cukrzycy typu 1 (również u dzieci i młodzieży) oraz w przypadku krótkotrwałej cukrzycy typu 2. U chorych w zaawansowanym wieku i/lub z powikłaniami w przebiegu cukrzycy (np. po przebyciu zawału serca, udaru mózgu) należy dążyć do HbA1c ≤8%.

U kobiet w ciąży i planujących ciążę przyjmujemy najbardziej restrykcyjne wartości ≤6,0%. Poszczególne wartości HbA1c informują nas o średnim stężeniu glukozy we krwi. Dla przykładu wartość 6% HbA1c oznacza, że średnie stężenie glikemii wynosi około 126 mg/dl, dla wartości 7% HbA1c – 154 mg/dl, dla 8% HbA1c – 183 mg/dl, a dla 10% HbA1c – 240 mg/dl. Pacjent, który osiągnął HbA1c 12%, ma średnią glikemię około 300 mg/dl. Oczywiście im mniejsza wartość hemoglobiny glikowanej tym lepsze wyrównanie cukrzycy. Należy jednak pamiętać żeby właściwe wyrównanie metaboliczne osiągać powoli, w ciągu kilku miesięcy. Interpretując wynik HbA1c trzeba wziąć również pod uwagę, że jego mała wartość może wynikać z dużych wahań glikemii, zwłaszcza z częstych niedocukrzeń i tutaj ważna jest dodatkowa edukacja pacjenta. (2015)

Piśmiennictwo

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2015. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Kliniczna, 2015: tom 4 (supl. A)
2. Rozpoznawanie i leczenie cukrzycy u dzieci i młodzieży. Aktualne (2009) wytyczne International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes (ISPAD). Medycyna Praktyczna Wydanie Specjalne 4/2010
3. ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2014. Pediatric Diabetes, 2014; 15 (supl. 20)
4. Herman W.H., Cohen R.M. Racial and ethnic differences in the relationship between HbA1c and blood glucose: implication for the diagnosis of diabetes. The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism 2012; 97: 1067-1072