Czy w początkowej fazie cukrzycy możliwe jest okresowe (a nie stałe) występowanie objawów, takich jak poliuria i polidypsja?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy w początkowej fazie cukrzycy możliwe jest okresowe (a nie stałe) występowanie objawów, takich jak poliuria i polidypsja (wywołanych okresową hiperglikemią)? Czy w takiej sytuacji przydatne jest oznaczenie stężenia hemoglobiny glikowanej?

Odpowiedź

Objawy cukrzycy (poliuria, polidypsja, zmniejszenie masy ciała) są związane bezpośrednio z hiperglikemią i glikozurią.

Początek cukrzycy typu 1 ma zazwyczaj gwałtowny charakter i jest związany z defektem wydzielania insuliny. W chwili pojawienia się objawów około 90% komórek produkujących insulinę jest zniszczonych w procesie autoimmunizacyjnym i rezerwa wydzielania insuliny jest bardzo mała. W związku z tym hiperglikemia i związane z nią objawy szybko się nasilają w czasie i zwykle nie mają charakteru okresowego. Wyjątek stanowi cukrzyca typu LADA (latent autoimmune diabetes in adults), której początek jest powolny i przypomina rozwój cukrzycy typu 2.

W przypadku cukrzycy typu 2 objawy są zwykle mniej nasilone, a pacjent może ich nie zgłaszać. Początkowo głównym mechanizmem tego typu cukrzycy jest insulinooporność. Trzustka produkuje zwiększoną ilość insuliny w celu przełamania insulinooporności, co sprzyja występowaniu okresów prawidłowej glikemii, przeplatanych momentami hiperglikemii. Objawy hiperglikemii mogą zatem występować okresowo. W czasie trwania cukrzycy typu 2 narasta defekt wydzielania insuliny przez komórki Langerhansa i hiperglikemia utrwala się.

Oznaczenie hemoglobiny glikowanej (HbA1c) jako metody diagnostycznej obarczone jest pewnymi ograniczeniami, do których należą:

• niejasny punkt odcięcia dla rozpoznania cukrzycy lub stanu przedcukrzycowego

• trudności w kontroli jakości metod laboratoryjnych (brak w Polsce powszechnego programu standaryzacji metod oznaczenia HbA1c)

• możliwy wpływ czynników etnicznych

• możliwość zafałszowania wyników w różnych stanach klinicznych (niedokrwistość, dyslipidemia, choroby wątroby i nerek, hemoglobinopatie, przyjmowanie niektórych leków).

W związku z powyższym PTD nie zaleca oznaczania HbA1c w diagnostyce cukrzycy i hiperglikemii. Stanowi ona jedynie kryterium wyrównania gospodarki węglowodanowej u osób z wcześniej rozpoznaną cukrzycą. (2016)

Piśmiennictwo

1. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2015. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Kliniczna, 2015; tom 4: supl. A
2. Herman W.H., Fajans S.S.: Hemoglobin A1c for the diagnosis of diabetes: practical considerations. Pol. Arch. Med. Wewn., 2010; 120: 37–41