Jakie są podstawowe zasady ustalania diety u dziecka chorego na cukrzycę?

Ustalając dietę dla dziecka chorego na cukrzycę, należy pamiętać o nadrzędnej zasadzie, którą jest stosowanie się do ogólnych zaleceń prawidłowego odżywiania. Od wielu lat proponujemy, aby używany w przeszłości termin „dieta cukrzycowa”, zastępować zwrotem: „zdrowa dieta dla całej rodziny diabetyka”. W praktyce oznacza to, że najważniejszą sprawą jest zapewnienie w diecie odpowiedniej ilości różnych składników odżywczych gwarantujących dziecku prawidłowy rozwój fizyczny – bez nadwagi/otyłości, z właściwą zawartością podstawowych składników odżywczych, takich jak węglowodany, białko, tłuszcz, witaminy i mikroelementy.

W praktyce klinicznej najczęściej wygląda to w ten sposób, że wstępnie lekarz oraz dietetyk oceniają rozwój fizyczny dziecka (waga, wzrost, wskaźnik masy ciała [BMI]), ustalają średnią dobową kaloryczność diety, omawiają rozkład posiłków uwzględniający tryb życia dziecka oraz zasady komponowania posiłków. W zależności od wieku dziecka i dotychczasowych przyzwyczajeń rodziny, dziecko powinno zjadać 3–6 posiłków dziennie, zazwyczaj 3 posiłki główne: śniadanie, obiad i kolację oraz 1–3 przekąski. Zaleca się, aby posiłki spożywać regularnie w ciągu dnia (co 2–4 h). Porcje nie powinny być zbyt obfite, aby można było do nich dobrać odpowiednie dawki insuliny.

Stabilność glikemii w istotny sposób zależy od systematycznego przyjmowania posiłków, czyli spożywania podobnych dań o względnie stałych porach.

Optymalną kontrolę glikemii w przebiegu cukrzycy istotnie warunkuje ocena spożywanych węglowodanów zarówno pod względem ich jakości (węglowodany złożone/proste maks. 10% w ciągu doby), jak i indeksu glikemicznego (zalecane są posiłki z niskim/średnim indeksem). Dziecko chore na cukrzycę powinno zjadać urozmaicone posiłki, dobrze zbilansowane pod względem wartości odżywczych. Zaleca się, aby węglowodany złożone stanowiły 40–55% dziennego zapotrzebowania kalorycznego, białko 15–20%, a tłuszcze <35% (w tym nasycone <10%). Kompozycja posiłku jest niezwykle ważna, ponieważ dania zawierające zbyt dużą ilość węglowodanów powodują gwałtowne zwiększenie glikemii bezpośrednio po posiłku, natomiast zbyt duża zawartość tłuszczu może wywołać w ciągu 3–6 godzin tzw. hiperglikemię poposiłkową. W związku z tym należy unikać posiłków jednoskładnikowych, z wyjątkiem sytuacji ekstremalnych, takich jak hipoglikemia czy dodatkowy posiłek związany z wysiłkiem, kiedy zaleca się spożycie głównie węglowodanów. (2016)

Piśmiennictwo

1. Smart C.E., Annan F., Bruno L.P.C., Higgins L.A., Acerini C.L.: ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2014 Compendium. Nutritional management in children and adolescents with diabetes. Pediatric Diabetes, 2014; 15 (supl. 20): 135–153
2. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2015. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Kliniczna, 2015; tom 4: supl. A
3. 3. Mann J., De Leeuw I., Hermansen K. i wsp.; on behalf of the Diabetes and Nutrition Study Group of the European Association for the Study of Diabetes: Evidence based nutritional approaches to the treatment and prevention of diabetes mellitus. Nutr. Metab. Cardiovasc. Dis., 2004; 14: 373–394
4. American Diabetes Association. Care of children and adolescents with type 1 diabetes: a statement of the American Diabetes Association. Diabetes Care, 2005; 28: 186–212