Czy w związku z prognozowanym 4-krotnym zwiększeniem zachorowalności na cukrzycę u dzieci zaleca się stosowanie badań przesiewowych (np. oznaczenie stężenia glukozy u otyłych dzieci przy badaniach bilansowych)?

Aktualnie nie zaleca się wykonywania badań przesiewowych w kierunku cukrzycy typu 1 u dzieci. Jednak coraz częściej podkreśla się potrzebę starannej obserwacji i monitorowania gospodarki węglowodanowej u dzieci i młodzieży z grup zwiększonego ryzyka zachorowania na cukrzycę (m.in. rodzice i/lub rodzeństwo z cukrzycą typu 1 oraz 2, szczególnie współistniejącą z otyłością u dziecka).

Badania przesiewowe polegające na wykonaniu testu OGTT zalecane są natomiast u dzieci >10. roku życia (a nawet młodszych, u których rozpoczął się już okres dojrzewania) z otyłością (BMI >95. centyla; test powtarzać co 2 lata) oraz chorych na mukowiscydozę (test powtarzać raz do roku).

W ostatnim 20-leciu bardzo zwiększyła się częstości występowania otyłości, zwłaszcza wśród najmłodszych dzieci i młodzieży. Otyłość jest konsekwencją zaburzenia mechanizmów kontroli równowagi energetycznej organizmu. Szczególnie niebezpieczna jest tzw. otyłość brzuszna. W następstwie otyłości rozwija się zespół metaboliczny, który charakteryuje się insulinoopornością. Skutkiem insulinooporności są natomiast zaburzenia metabolizmu węglowodanów, lipidów i białek, a także zaburzenia działania insuliny. Ważnym kryterium rozpoznania zespołu metabolicznego jest obwód talii – za wartość graniczną przyjęto wartość ≥90. centyla stosownie do płci i wieku. Obecnie granica wieku, w którym rozpoznaje się zespół metaboliczny, przesunęła się z 16. na 10. rok życia, przy czym u dzieci z obciążającym wywiadem rodzinnym w kierunku chorób układu krążenia, nadciśnienia tętniczego, zaburzeń gospodarki lipidowej i cukrzycy badania przesiewowe w kierunku rozpoznania zespołu metabolicznego należy prowadzić już od 6. roku życia.

Pomiar obwodu talii powinien być obligatoryjnym elementem badań bilansowych. W przypadku zwiększenia obwodu talii, co jest wskaźnikiem insulinooporności, konieczne jest przeprowadzenie badań diagnostycznych.

Nadwaga jest jednym z podstawowych czynników predysponujących do wystąpienia cukrzycy typu 2, wiele danych wskazuje jednak, że nie jest ona bez znaczenia także dla chorych na cukrzycę typu 1. Sugeruje się, że większa masa ciała przyspiesza rozwój cukrzycy typu 1.

Nadmiernemu zwiększeniu masy ciała należy zapobiegać od pierwszych miesięcy życia dziecka.  (marzec 2014 aktualizacja) 

Piśmiennictwo

1. Fabricius-Bjerre S., Jensen R.B., Farch K. i wsp.: Impact of birth weight and early infant weight gain on insulin resistance and associated cardiovascular risk factors in adolescence. PLoS One., 2011; 6: e20595
2. Fichna P., Skowrońska B., Majewska K., Stankiewicz W.: Early impairment of glucose tolerance and β-cell function in obese children. Pediatr. Endocrinol. Diabet. Metab., 2010; 16: 255–261
3. IDF/ISPAD: 2011 Global Guideline for Diabetes in Childhood and Adolescence. www.IDF/ISPAD.org  
4. O'Malley G., Santoro N., Northrup V. i wsp.: High normal fasting glucose level in obese youth: a marker for insulin resistance and beta cell dysregulation. Diabetologia, 2010; 53: 1199–1209
5. Otto-Buczkowska E., Jarosz-Chobot P.: Zespół metaboliczny – czy jest problemem u młodocianych pacjentów? Medycyna Metaboliczna, 2011; 15 (4): 55–61
6. Szadkowska A.: Przyczyny i skutki insulinoopornosci w wieku rozwojowym. W: Otto-Buczkowska E. (red.): Cukrzyca w populacji wieku rozwojowego – co nowego? Wrocław, Cornetis, 2009: 91–106
7. Verbeeten K.C., Elks C.E., Daneman D., Ong K.K.: Association between childhood obesity and subsequent Type 1 diabetes: a systematic review and meta-analysis. Diabet. Med., 2011; 28: 10–18
8. von Berghes C., Brabant G., Biebermann H. i wsp.: Proinsulin and the proinsulin/insulin ratio in overweight and obese children and adolescents: relation to clinical parameters, insulin resistance, and impaired glucose regulation. Pediatr. Diabetes, 2011; 12: 242–249
9. Zachurzok-Buczyńska A., Klimek K., Firek-Pedras M., Małecka-Tendera E.: Are metabolic syndrome and its components in obese children influenced by the overweight status or the insulin resistance? Endokrynol. Pol., 2011; 62: 102–108
10. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2013. Stanowisko PTD (www.cukrzyca.info.pl)