Jakie badania należy wykonać w diagnostyce hiperandrogenizmu? Czy istotna jest pora dnia wykonania badań? Czy pacjentka musi być specjalnie przygotowana, czy badania można wykonać przygodnie?

Nadmierne wydzielanie androgenów u płci żeńskiej wywołuje objawy maskulinizacji/wirylizacji (m.in. hirsutyzm, trądzik, łysienie typu męskiego, przerost łechtaczki, obniżenie barwy głosu) oraz defeminizacji (m.in. zaburzenia miesiączkowania), a u najmłodszych dziewcząt może odpowiadać za przedwczesne dojrzewanie. Androgeny obecne w surowicy krwi są produkowane w jajnikach i nadnerczach, a także pochodzą z obwodowej konwersji. Badania diagnostyczne można ukierunkować na podstawie wywiadu oraz badania fizykalnego. W przypadku podejrzenia zespołu PCO (najczęstsza przyczyna hiperandrogenizmu u młodocianych i dorosłych kobiet) należy oznaczyć stężenie testosteronu oraz androstendionu, natomiast w razie podejrzenia wrodzonego przerostu kory nadnerczy pomocne może być oznaczenie wartości 17-hydroksyprogesteronu. Zmiany rozrostowe kory nadnerczy korelują z dużym stężeniem siarczanu DHEA. U niektórych pacjentów konieczne jest wykonanie oznaczeń hormonalnych po stymulacji (np. po podaniu syntetycznego ACTH) lub w teście hamowania (np. po deksametazonie). Badania te należy wykonać w godzinach rannych, na czczo, a u miesiączkujących dziewcząt należy dodatkowo uwzględnić fazę cyklu (optymalnie między 2. a 5. dniem cyklu). Wyniki oznaczeń androgenów wykonanych przygodnie lub w trakcie terapii (np. stosowania antykoncepcji) nie są miarodajne i mogą wprowadzić w błąd. (luty 2014 nowe)

Piśmiennictwo

1. Sobieszczańska-Jabłońska A., Lewandowski K, Salata I. i wsp.: Diagnostyka hiperandrogenizmu. W: Lewiński A., Zygmunt A. (red.): Diagnostyka czynnościowa zaburzeń hormonalnych z elementami diagnostyki różnicowej. Lublin, Czelej, 2011: 213–221
2. Martin K., Chang R., Ehrmann D. i wsp.: Evaluation and treatment of hirsutism in premenopausal women: an endocrine society clinical practice guideline. J. Clin. Endocrinol. Metab., 2008; 93: 1105–1120