Jakie są zasady kwalifikacji dzieci do leczenia nerkozastępczego, a jakie do przeszczepienia nerki?

Zdecydowana większość dzieci, które osiągają stadium schyłkowej niewydolności nerek (SNN), rozpoczyna leczenie nerkozastępcze (renal replacement therapy – RRT) od dializy otrzewnowej lub hemodializy. Przeszczepienie nerki jako metodę pierwszego wyboru otrzymuje niestety znikomy odsetek pacjentów. Wynika to z wielu przyczyn, najczęściej niezależnych od lekarza i pacjenta – przede wszystkim z niewystraczającej dostępności narządów od dawców zmarłych oraz ograniczonej liczby przeszczepów od żywych dawców spokrewnionych (co zależy od uwarunkowań psychospołecznych, kulturowych i ekonomicznych). Pomimo znaczącej poprawy rokowania u dzieci z SNN, umieralność w tej grupie pacjentów nadal jest >30-krotnie większa niż u zdrowych rówieśników. Dzieci z przewlekłą chorobą nerek (PChN)/SNN umierają obecnie przede wszystkim z powodu powikłań chorób sercowo-naczyniowych oraz zakaźnych, a nie z powodu niewydolności nerek jako takiej.

Kwalifikacja pacjenta do RRT (w tym do przeszczepienia nerki) leży w kompetencjach ośrodka nefrologii dziecięcej, jednak lekarz pediatra lub rodzinny mogą być pomocnymi partnerami w tym procesie. U dziecka z PChN należy pamiętać o „oszczędzaniu” naczyń krwionośnych, gdyż ich dobry stan jest niezbędny do wytworzenia przetoki naczyniowej do hemodializy. W praktyce oznacza to wykorzystanie do pobierania krwi do badań laboratoryjnych lub pomiaru ciśnienia tętniczego tylko jednej kończyny górnej.

Istotną rolą pediatry lub lekarza rodzinnego jest profilaktyka i leczenie ognisk infekcyjnych u dziecka z PChN (w tym w obrębie zatok przynosowych, migdałków podniebiennych, jamy ustnej), a także terminowa realizacja szczepień ochronnych zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych. W razie podejrzenia przerostu migdałka gardłowego wskazana jest konsultacja laryngologiczna, a w przypadku próchnicy zębów leczenie stomatologiczne.

Pediatra lub lekarz rodzinny może także przekazać wstępne informacje o ewentualnej możliwości przeszczepienia rodzinnego (w tym przedyskutować z rodzicami, kto z rodziny mógłby ew. zostać dawcą), a także omówić podstawowe zasady przygotowania domu lub mieszkania do prowadzenia domowej dializy otrzewnowej, takie jak:

• pokój dziecka wykończony materiałami łatwymi do czyszczenia (zmywalnymi), bez dywanów i zasłon

• dostęp do kanalizacji, bieżącej wody, łazienki z prysznicem

• przygotowanie suchego i ogrzewanego miejsca do przechowywania płynów do dializy otrzewnowej

• zaopatrzenie się w lampę bakteriobójczą.

Duże znaczenie dla dziecka z PChN/SNN i jego rodziny ma wielowymiarowe wsparcie ze strony lokalnych instytucji i społeczności.

Piśmiennictwo

1. Harambat J., van Stralen K.J., Kim J.J., Tizard E.J.: Epidemiology of chronic kidney disease in children. Pediatr. Nephrol., 2012; 27: 363–373
2. Schroder C.H., Geary D.F.: Dialysis modality choice and initiation in children. (W:) Geary D.F., Schaefer F. (red.): Comprehensive Pediatric Nephrology. Mosby Elsevier, 2008: 817–822
3. Cochat P., Hebert D.: Demographics of pediatric transplantation. (W:) Geary D.F., Schaefer F. (red.): Comprehensive Pediatric Nephrology. Mosby Elsevier, 2008: 895–904