Czy można zrezygnować z przechowywania w banku krwi pępowinowej przeznaczonej do celów rodzinnych i przekazać materiał do banku publicznego?

Pytanie nadesłane do redakcji

Czy można zrezygnować z przechowywania w banku krwi pępowinowej przeznaczonej do celów rodzinnych i przekazać materiał do banku publicznego? Kto wówczas opłaca przechowywanie? Czy cel przechowywania krwi pępowinowej musi być określony przed jej zbankowaniem?

Odpowiedź

W Polsce sytuacja prawna gospodarki krwią pępowinową nie została jeszcze dobrze uregulowana. Od pewnego czasu w przestrzeni publicznej, szczególnie tej reklamowej, pojawiło się określenie „użycie do celów rodzinnych”. Określenie to jest niespójne z obowiązującą sytuacją prawną i wprowadza niepotrzebne zamieszanie. Cel i tryb przechowywania krwi pępowinowej musi zostać precyzyjnie określony przed jej zbankowaniem, ponieważ określa on sposób postępowania wobec tej jednostki krwi i jej dawcy. Obecnie możemy mówić o trzech celach:

1) Całkowicie komercyjne bankowanie komórek w celu potencjalnego ich użycia autologicznego u dziecka, przy którego porodzie pobrano krew. Sposób opracowania tak zdeklarowanej jednostki krwi pępowinowej i zakres wykonanych przed jej zbankowaniem badań nie dopuszcza możliwości innego niż autologiczne jej użycia. Rodzice decydujący się na wykupienie takiej usługi ponoszą koszty pobrania, opracowania i przechowywania takiej jednostki wg umowy, jaką podpisują z bankiem komercyjnym. Wszelkie sprawy sporne pomiędzy stronami podlegają regulacjom kodeksu cywilnego.

2) Prowadzone przez niektóre banki komercyjne tzw. celowe bankowanie dla chorego rodzeństwa dziecka, przy którego porodzie pobrano krew. Przed zbankowaniem takiej jednostki muszą zostać spełnione następujące warunki:

• pochodzi ona z porodu zdrowego dziecka,

• spełnia jakościowe wymogi użycia jej do przeszczepienia, takie jak: zawartość macierzystych komórek krwiotwórczych i czystość mikrobiologiczna,

• wykazuje zgodność w układzie HLA z potencjalnym biorcą (chorym rodzeństwem).

Sposób rozliczenia kosztów takiego postępowania jest przedmiotem umowy między rodzicami i bankiem komercyjnym.

3) Jednostka krwi pępowinowej zostaje przekazana do banku publicznego w celu dawstwa allogenicznego. Oznacza to, że może ona być wykorzystana przez każdego potencjalnego biorcę zgodnego z nią w układzie HLA. W tej sytuacji rodzice nie ponoszą żadnych kosztów opracowania, badania, bankowania i przechowywania; środki na gromadzenie i przechowywanie takiej krwi pochodzą ze środków publicznych. Część jednostek krwi pępowinowej zgromadzona w bankach publicznych, która nie spełni kryteriów użycia do przeszczepienia (np. zbyt mała liczba komórek macierzystych), może zostać użyta do badań naukowych. Jeżeli wystąpi taka potrzeba (choroba dziecka lub rodzeństwa), a jednostka krwi pępowinowej jest nadal dostępna w banku publicznym, to zawsze może nastąpić jej zwrot do użycia rodzinnego.

Użycie do celów rodzinnych jest formą celowanego bankowania komercyjnego. Jednostki krwi pępowinowej bankowane komercyjnie w sposób celowy nie mogą być przekazywane do użycia publicznego.

W ostatnim czasie pojawiły się w niektórych krajach tzw. banki hybrydowe, które gromadzą i przechowują krew pępowinową zarówno do użycia publicznego, jak i prywatnego. Niektóre z nich zapewniają możliwość wyboru puli prywatnej lub publicznej składowania krwi pępowinowej, inne dokonują podziału jednostki krwi pępowinowej i składują część do użycia prywatnego, a część do publicznego. Autorzy koncepcji tworzenia banków hybrydowych podkreślają, że ten sposób postępowania przyspieszy rozwój przechowywania jednostek krwi pępowinowej do użycia publicznego, ograniczy koszty ponoszone przez państwo, zwiększy udział banków komercyjnych we wspieraniu publicznej dostępności krwi pępowinowej. Niemniej jednak instytucja banków hybrydowych jest jeszcze tworem stosunkowo młodym, co nie pozwala ocenić efektywności ich pracy i stopnia realizacji podjętych zobowiązań.

Sposób działania banku krwi pępowinowej – publiczny, komercyjny czy hybrydowy – nie jest i nie może być uznaniowy. Określają go odpowiednie akty prawne, które chronią prawa dawcy i biorcy, a także zabezpieczają właściwe gospodarowanie środkami publicznymi.