Czy u pacjenta z zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych zawsze występują wszystkie objawy oponowe? Czy do jego podejrzenia i wykonania nakłucia lędźwiowego wystarczy stwierdzić obecność jednego objawu oponowego?

Mimo skutecznego leczenia antybiotykami śmiertelność i ryzyko trwałych powikłań bakteryjnego zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (ZOMR) jest duże i wynosi kilka procent. Szybkie rozpoznanie i celowane leczenie zmniejsza ryzyko niepowodzenia leczenia i rozwoju powikłań, dlatego niezmiernie ważne jest potwierdzenie rozpoznania i identyfikacja czynnika etiologicznego na podstawie badania płynu mózgowo-rdzeniowego.

Objawy oponowe stanowią jedynie przesłankę do wykonania nakłucia lędźwiowej. Do najpopularniejszych objawów oponowych należy sztywność karku, objaw Kerniga oraz objaw Brudzińskiego. W stosunkowo niedawno przeprowadzonym badaniu czułość (czyli prawdopodobieństwo dodatniego wyniku u osoby chorej) sztywności karku oceniono na 64,9% (95% przedział ufności [CI]: 48,8–78,2), natomiast swoistość (czyli prawdopodobieństwo ujemnego wyniku u osoby zdrowej) na 53,5% (95% CI: 38,9–67,5). Czułość objawu Brudzińskiego oceniono na 52,6% (95% CI: 37,3–67,5), a jego swoistość na 77,5% (95% CI: 62,5–87,7). Czułość objawu Kerniga oceniono na 51,3% (95% CI: 35,9–66,6) ze swoistością sięgającą 95% (95% CI: 83,5–98,6).

Stwierdzenie wszystkich trzech objawów miało czułość 45,7% (95% CI: 30,5–61,8), co oznacza, że były razem obecne u mniejszości dzieci chorych na ZOMR. Natomiast ich swoistość wynosiła 94,6% (95% CI: 82,3–98,5), czyli nie była większa niż swoistość samego objawu Kerniga.

Podsumowując, u przeciętnego pacjenta z ZOMR rzadko występują wszystkie objawy oponowe. ZOMR należy podejrzewać w przypadku stwierdzenia jakiegokolwiek objawu oponowego, a nawet wyłącznie na podstawie występowania czynników ryzyka (np. nakłucie lędźwiowe należy wykonać u gorączkującego noworodka mimo braku objawów oponowych, ponieważ ryzyko ZOMR jest duże, a jego nierozpoznanie wiąże się ze zbyt krótkim leczeniem antybiotykiem – ZOMR leczy się znacznie dłużej niż posocznicę).

Piśmiennictwo

1. Bilavsky E., Leibovitz E., Elkon-Tamir E.: The diagnostic accuracy of the ‘classic meningeal signs’ in children with suspected bacterial meningitis. Eur. J. Emerg. Med., 2013; 20 (5): 361–363
2. Curtis S., Stobart K., Vandermeer B. i wsp.: Clinical features suggestive of meningitis in children: a systematic review of prospective data. Pediatrics, 2010; 126 (5): 952–960
3. Thomas K.E., Hasbun R., Jekel J., Quagliarello V.J.: The diagnostic accuracy of Kernig’s sign, Brudzinski’s sign, and nuchal rigidity in adults with suspected meningitis. Clin. Infect. Dis., 2002; 35: 46–52
4. Walsh-Kelly C., Nelson D.B., Smith D.S. i wsp.: Clinical predictors of bacterial versus aseptic meningitis in childhood. Ann. Emerg. Med., 1992; 21: 910–914
   5. Amarilyo G., Alper A., Ben-Tov A., Grisaru-Soen G.: Diagnostic accuracy of clinical symptoms and signs in children with meningitis. Pediatr. Emerg. Care, 2011; 27: 196–199