Czy szkoły sportowe, w których dzieci realizują obowiązek szkolny, maja prawo co roku wymagać zaświadczeń lub orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do uprawiania sportu? Czy lekarz rodzinny lub pediatra ma podstawę prawną, aby odmówić wystawiania takich cyklicznych zaświadczeń?

Dziecko realizujące obowiązek szkolny w klasie lub szkole sportowej nie jest automatycznie zawodnikiem uczestniczącym we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez Polski Związek Sportowy. Jeśli zatem nie spełnia tego kryterium, to nie wymaga corocznych badań okresowych sportowców, a pediatra lub lekarz rodzinny mogą zgodnie z przepisami odmówić wystawiania corocznie zaświadczeń lub orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do uprawiania samego tylko sportu szkolnego.

Zdarza się jednak nierzadko, że uczeń klasy lub szkoły sportowej jest jednocześnie zawodnikiem uczestniczącym we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez Polski Związek Sportowy (w tym członkiem klubu sportowego zrzeszonego w takim związku) – wówczas takie dziecko powinno, jako zawodnik, podlegać corocznym badaniom okresowym sportowców1. Zakres i częstotliwość takich badań lekarskich, w tym wymaganie corocznych badań okresowych, zostały uregulowane przepisami prawa w przypadku:

• uprawiania sportu przez zawodników uczestniczących we współzawodnictwie sportowym organizowanym przez Polski Związek Sportowy i wynika z § 4 ust. 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2016 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń (Dz. U. 2020.812 t.j.),

• okresowych badań lekarskich dzieci i młodzieży do 21. roku życia oraz zawodników między 21. a 23. rokiem życia realizowanych jako porada specjalistyczna z medycyny sportowej zgodnie z treścią załącznika nr 1 pkt 60. do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (Dz. U. 2016.357 t.j. z późn. zm.).

Lekarz pediatra lub rodzinny będzie mógł odmówić orzekania o stanie zdrowia ucznia,2 jeśli:

• zakres badań koniecznych do dokonania prawidłowej oceny stanu zdrowia i zdolności do uprawiania danego sportu wykracza poza zakres profilaktycznego badania lekarskiego (tzn. bilansu zdrowia) oraz posiadanej dokumentacji medycznej,

• uważa to za niezbędne – na przykład w dostępnej dokumentacji, wynikach badań, występują odchylenia od normy wymagające konsultacji specjalisty.

W obu wyżej wymienionych przypadkach lekarz powinien skierować pacjenta do poradni medycyny sportowej, wystawiając mu odpowiednie skierowanie. Odmowę orzekania w placówce Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci, młodzież i zawodników do 23. roku życia należy uzasadnić brakiem podstaw do wydania orzeczenia (brak wyników wymaganych badań do wydania orzeczenia) lub stanem klinicznym pacjenta (nieprawidłowości w wynikach badań) i zawsze wiąże się ona z wystawieniem skierowania do specjalisty medycyny sportowej.

Badania będące podstawą do wydania przez lekarza orzeczenia muszą być aktualne. Harmonogram przeprowadzania bilansów zdrowia w POZ bardzo często nie pokrywa się z częstotliwością okresowych badań sportowców. Ponadto, badania spoza zakresu bilansu zdrowia dziecka są refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) dopiero w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej, których lekarz POZ nie ma zakontraktowanych przez NFZ, jako świadczeń gwarantowanych. Potrzebne jest więc skierowanie lekarza POZ do poradni medycyny sportowej, aby zapewnić pacjentowi możliwość skorzystania z takich świadczeń refundowanych. Lekarz POZ nie ma obowiązku zlecania zdrowym dzieciom dla celów orzekania badań profilaktycznych spoza bilansu zdrowia zawartych w koszyku świadczeń gwarantowanych w POZ. Przyznanie lekarzowi POZ kompetencji do orzekania o braku przeciwwskazań do uprawiania sportu nie zostało powiązane z rozszerzeniem katalogu profilaktycznych badań lekarskich u dzieci i młodzieży w ramach tzw. bilansu zdrowia dziecka ani ze zwiększeniem ich częstotliwości.

W rozmowie z uczniem i rodzicem można się powołać na tabelę z warunkami realizacji w POZ badań bilansowych, w tym badań przesiewowych (cz. III załącznika nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 24 września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej [Dz. U. 2021.540 t.j.]). Rodzic może jednak przyjść do lekarza na badanie bilansowe już z wynikami badań pomocniczych wykonanymi komercyjnie. Jeżeli wyniki badań są w normie, to w takiej sytuacji lekarz POZ może na ich podstawie wydać orzeczenie, o ile nie uważa za niezbędną konsultację specjalisty (np. z powodu urazu doznanego poza sportem lub przebytej choroby). Od 1 marca 2019 r. nieodpłatne orzecznictwo o zdolności do uprawiania sportu przez dzieci, młodzież i zawodników do 23. roku życia zalicza się do koszyka świadczeń gwarantowanych, jako związane z uczestnictwem dzieci lub uczniów w zajęciach sportowych.3

Przypisy

1. https://www.gov.pl/attachment/f67eb9be-6dbc-40cb-9d18-85bd3a45967e
2. § 2 ust. 6 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 kwietnia 2011 r. w sprawie trybu orzekania o zdolności do uprawiania danego sportu przez dzieci i młodzież do ukończenia 21. roku życia oraz przez zawodników pomiędzy 21. a 23. rokiem życia (Dz. U. 2020.817 t.j.) oraz § 2 ust. 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2016 r. w sprawie kwalifikacji lekarzy uprawnionych do wydawania zawodnikom orzeczeń lekarskich o stanie zdrowia oraz zakresu i częstotliwości wymaganych badań lekarskich niezbędnych do uzyskania tych orzeczeń (Dz. U. 2020.812 t.j.)
3. Art. 16 ust. 1 pkt 1) ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz. U. 2021.1285 z późn. zm.)