Za fizjologiczną uważa się żółtaczkę, która pojawia się po ukończeniu 24 h życia i utrzymuje się nie dłużej niż do 10.–12. doby życia oraz charakteryzuje się zwiększonym stężeniem bilirubiny niesprzężonej (tzw. wolnej).
Natomiast żółtaczkę patologiczną u noworodków rozpoznaje się, gdy zwiększone stężenie bilirubiny we krwi:
pojawia się w każdym innym czasie niż fizjologiczne granice wieku,
zwiększa się w tempie >5 mg/dl/24 h (>0,5 mg/dl/h),
wynosi >12 mg/dl (>14 mg/dl u wcześniaków),
występuje łącznie z budzącym niepokój stanem ogólnym dziecka, niedokrwistością, odbarwionymi stolcami i ciemnym kolorem moczu.
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi w przypadku żółtaczki przedłużającej się >2 tygodni należy oznaczyć stężenie bilirubiny całkowitej i sprzężonej w surowicy. Warto także rozważyć wykonanie morfologii krwi.
Wśród wielu czynników ryzyka nasilonej żółtaczki u noworodka wymienia się:
niedojrzałość (nawet niewielkie skrócenie ciąży, np. 37. 0/7 vs 38. 6/7 tc.),
poród indukowany,
poród zabiegowy z wykorzystaniem próżnociągu,
za duża lub za mała masa urodzeniowa w stosunku do wieku ciążowego,
wyłączne karmienie piersią i ubytek masy ciała,
żółtaczka w 1. dobie życia,
choroba hemolityczna,
wymagająca fototerapii żółtaczka w okresie noworodkowym u rodzeństwa,
krwiak podokostnowy czaszki,
otyłość matki (BMI ≥30).
Jedne z najczęstszych przyczyn nasilonej lub przedłużającej się żółtaczki u noworodków są związane z karmieniem piersią. Znacznie rzadziej mamy do czynienia z żółtaczkami związanymi z nasiloną hemolizą (np. niezgodność w grupach krwi, defekty enzymatyczne krwinek, hemoglobinopatie) czy ze zwiększonym krążeniem jelitowo-wątrobowym bilirubiny (np. we wrodzonym zwężeniu odźwiernika).
Wyróżniamy 2 postacie żółtaczek związanych z karmieniem piersią: wczesną i późną. Postać wczesna występuje u około 13% noworodków i związana jest z niedoborem mleka matki. Pojawia się w 2. lub 3. dobie życia, a stężenie bilirubiny przekracza 12 mg/dl. W takim przypadku lekarz powinien zweryfikować przyrost masy ciała dziecka i ocenić czynności fizjologiczne. Należy zapytać matkę, czy dziecko: (1) odpowiednio często oddaje mocz, (2) oddaje stolec i jak on wygląda. Druga postać – późna żółtaczka związana z karmieniem piersią – zazwyczaj rozpoczyna się >7. doby życia i może się utrzymywać nawet do 12. tygodnia życia. W tym przypadku stężenie bilirubiny może osiągnąć bardzo duże wartości – nawet >20 mg/dl (342 µmol/l). Rozpoznaje się ją u dzieci karmionych wyłącznie piersią, u których nie stwierdzono innych objawów patologicznych, czyli dziecko jest ogólnie zdrowe, prawidłowo zwiększa masę ciała, jest aktywne, nie budzi żadnych wątpliwości poza tym, że ma zażółconą skórę i twardówkę oczu. Dziecko, u którego na podstawie badania stężenia bilirubiny całkowitej i sprzężonej w surowicy nie stwierdza się cholestazy (tzn. stężenia bilirubiny sprzężonej >17,1 µmol/l [>1 mg/dl]), można spokojnie objąć obserwacją. Natomiast stwierdzenie cholestazy jest pilnym wskazaniem do przeprowadzenia szczegółowej diagnostyki, zazwyczaj w warunkach szpitalnych.
Nie zaleca się wykonywania tzw. testu karencji, który polega na karmieniu dziecka przez około 12 h odciągniętym mlekiem kobiecym podgrzanym przez około 5 min do temperatury 56oC w celu dezaktywowania zawartych w nim enzymów (głównie lipazy i β-glukozydazy). Wynik tego testu nie może stanowić potwierdzenia żółtaczki związanej z pokarmem kobiecym, ponieważ test nie został właściwie przebadany i zwalidowany. Co więcej, odstawiając dziecko od piersi, można zakłócić laktację i nieopacznie zasugerować matce, że karmienie piersią i jej pokarm są przyczyną nadmiernego zażółcenia skóry dziecka, co może negatywnie wpłynąć na laktację. Przeciwko jego stosowaniu przemawia też fakt, że w praktyce lekarze często wprowadzają mleko modyfikowane zamiast podgrzanego mleka kobiecego, co często jest pierwszym krokiem do definitywnego przerwania karmienia piersią.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej