Co jest przyczyną niedrożności dróg łzowych u niemowląt i jak się ona objawia?

Odpowiedź wymaga przypomnienia, jaki jest przebieg dróg łzowych, utworzonych z części wydzielniczej i odprowadzającej łzy, oraz jakie znaczenie ma prawidłowy przepływ łez. Część wydzielniczą stanowią: gruczoł łzowy usytuowany w części skroniowej górnej oczodołu pod powieką górną i liczne mniejsze gruczoły dodatkowe, występujące w powiekach, z ujściem do worka spojówkowego. Drogi łzowe odprowadzające składają się z otworków łzowych zlokalizowanych na powiekach, górnej i dolnej brodawce łzowej oraz odchodzących od nich kanalików łzowych („zasysających” łzy z worka spojówkowego), które często łączą się, tworząc wspólny kanalik łzowy uchodzący do woreczka łzowego. Ujście wewnętrzne obu kanalików (lub kanalika wspólnego) do woreczka łzowego znajduje się w okolicy kąta przyśrodkowego oka, poniżej więzadła powiekowego przyśrodkowego. Łzy z woreczka łzowego przepływają do przewodu nosowo-łzowego – końcowego odcinka dróg odprowadzających łzy uchodzącego do przewodu nosowego dolnego. Głównym zadaniem łez jest nawilżanie gałki ocznej i przydatków oka, a ich sprawny przepływ zapewnia usuwanie z powierzchni oka zanieczyszczeń i drobnoustrojów.

Fizjologicznie drogi łzowe ulegają samoistnemu udrożnieniu pod koniec życia płodowego lub w ciągu pierwszych kilku–kilkunastu tygodni po urodzeniu. Niekiedy jednak następuje to dopiero pod koniec 1. roku życia.

Wyróżnia się niedrożność górną (przedworeczkową), dotyczącą głównie otworków lub kanalików łzowych, i dolną, obejmującą zaburzenia przepływu przez woreczek łzowy i przewód nosowo-łzowy. Często używane potoczne określenie „niedrożność kanalików” dotyczy jedynie bardzo rzadkiego zaburzenia na poziomie kanalików łzowych, dlatego stosowanie tej nazwy do określania niedrożności innych odcinków dróg łzowych jest nieprawidłowe. U większości niemowląt niedrożność jest spowodowana przeszkodą mechaniczną w odpływie łez w dystalnej części przewodu nosowo-łzowego – w odcinku nosowym. Jest nią najczęściej utrzymywanie się fałdów (zastawka Hasnera) błony śluzowej wyścielającej drogi łzowe, które blokują odpływ łez, co powoduje ich zaleganie powyżej przeszkody. Niedrożność przewodu nosowo-łzowego dotyka 20% dzieci <1. roku życia, a odsetek niedrożności jest większy u dzieci w wieku 1 miesiąca i sięga 95%. Niedrożność dróg łzowych może być jedno- lub obustronna.

Mniejsze wytwarzanie łez u dzieci w okresie noworodkowym i wczesnym niemowlęctwie może powodować, iż objawy wrodzonej niedrożności są mało wyraziste. Głównym objawem niedrożności dróg łzowych jest łzawienie spowodowane nadmiarem łez zalegających w worku spojówkowym, które wydobywają się z worka łzowego do worka spojówkowego lub niekiedy nawet spływają na policzek. Powstaje objaw „mokrego oka” lub „stojącej łzy w oku”. U niemowląt oko łzawi, ale rzadko jest podrażnione. Zaczerwienienie spojówek jest częstsze u starszych dzieci. W worku spojówkowym może być też obecna wodnista lub śluzowa wydzielina, która pojawia się przy ucisku okolicy woreczka łzowego (nasada nosa, w okolicy przyśrodkowego kąta oka). Zakażenie bakteryjne łez zalegających w worku spojówkowym prowadzi do ropnego zapalenia spojówek z typowymi objawami.

Piśmiennictwo

1. Grałek M.: Ropiejące oczy u niemowląt. Problemy Wieku Niemowlęcego. Analiza Przypadków w Pediatrii, 2015; 1: 38–41
2. Lipiec E., Grałek M., Niwald A.: Niedrożność dróg łzowych u dzieci – patofizjologia, rozpoznawanie i leczenie. Przegl. Pediatr., 2005; 35: 87–90
3. Lipiec E., Grałek M., Niwald A.: Ocena leczenia wrodzonej niedrożności dróg łzowych w materiale własnym. Klin. Oczna, 2006; 108: 174–177
4. Schnall B.M.: Pediatric nasolacrimal duct obstruction. Curr. Opin. Ophthalmol., 2013; 24 (5): 421–424
5. Vagge A., Desideri L.F., Nucci P. i wsp.: Congenital nasolacrimal duct obstruction (CNLDO): a review. Diseases, 2018; 6 (4): 96
6. Postępowanie we wrodzonej niedrożności dróg łzowych. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Okulistycznego 2019. www.pto.com.pl/storage/guidelines/43/ed1fd-47d456a90bea73c238a566ddd75.pdf