Ze względu na nieswoiste objawy i często brak obiektywnych wskaźników w badaniu przedmiotowym oraz badaniach pomocniczych w diagnostyce bólu głowy u dzieci kluczowe znaczenie ma dokładny wywiad zebrany zarówno od rodziców lub opiekunów, jak i samego pacjenta. Ma on decydujący wpływ na dalszą diagnostykę różnicową samoistnego i objawowego bólu głowy, wybór badań pomocniczych, konsultacji specjalistycznych i metody leczenia (ryc.). W ramach wywiadu należy zebrać informacje dotyczące:
umiejscowienia i charakteru bólu
czasu trwania poszczególnych epizodów i ich częstotliwości, a także od kiedy one występują
pory występowania bólu głowy w ciągu doby
czynników i objawów poprzedzających wystąpienie bólu i towarzyszących mu
zależności bólu głowy od pozycji ciała.
Czas trwania, częstotliwość i krzywa nasilenia w czasie mają bardzo istotne znacznie diagnostyczne. Nawracający (napadowy) ból ostry lub przewlekły, nienarastający, utrzymujący się przez ≥6 miesięcy u osób, u których nie stwierdza się innych zaburzeń i objawów neurologicznych, wskazuje raczej na ból samoistny, niezwiązany z zaburzeniami wewnątrzczaszkowymi. Napady migreny nasilają się w ciągu kilku godzin i trwają do 3 dni.
Do objawów alarmowych w wywiadzie, sugerujących objawowy charakter zaburzenia, należą m.in.: wiek <3. roku życia, ból głowy występujący w nocy lub wcześnie rano, towarzyszące wymioty ustępujące w ciągu dnia (mogą też wystąpić po wysiłku, kaszlu i próbie Valsalvy, np. podczas defekacji), pogorszenie czynności poznawczych, zaburzenia zachowania i świadomości, napady padaczkowe, piorunujący charakter bólu i objawów neurologicznych, nagłe pogorszenie stanu pacjenta, gorączka, zmniejszenie masy ciała oraz zmiana wzorca bólu głowy u pacjenta z rozpoznanym pierwotnym bólem głowy (PBG) (p. Kiedy ból głowy jest objawem alarmującym, a kiedy można się wstrzymać z pilną diagnostyką? – przyp. red.).
W następnej kolejności należy przeprowadzić badanie pediatryczne i neurologiczne obejmujące także pomiar ciśnienia tętniczego i temperatury ciała. Na konieczność poprowadzenia diagnostyki w kierunku objawowego bólu głowy wskazują takie objawy alarmowe w badaniu przedmiotowym, jak:
zaburzenia świadomości, równowagi, zachowania lub widzenia
obrzęk tarczy nerwu wzrokowego, anizokoria
objawy oponowe lub ogniskowe uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (OUN), drgawki
gorączka lub nadciśnienie tętnicze.
Pacjentom w wieku rozwojowym z bólem głowy rutynowo zaleca się wykonanie podstawowych badań laboratoryjnych (m.in. morfologii krwi obwodowej, OB [ew. CRP], badania ogólnego moczu). Wykonanie innych badań laboratoryjnych zależy od obrazu klinicznego wskazującego na objawowy charakter bólu głowy.
Na podstawie dokładnego wywiadu i badania przedmiotowego można zidentyfikować sygnały alarmowe wskazujące na konieczność pilnego wykonania badania neuroobrazowego w przypadku podejrzenia procesu wewnątrzczaszkowego lub nakłucia lędźwiowego z pobraniem płynu mózgowo-rdzeniowego do badania w przypadku podejrzenia zakażenia OUN. Najbardziej czułym badaniem obrazowym w identyfikacji strukturalnych nieprawidłowości wewnątrzczaszkowych jest rezonans magnetyczny (RM). European Federation of Neurological Societies (EFNS) zaleca wykonanie RM u dorosłych i dzieci w przypadku:
nietypowego wzorca bólu głowy
napadów padaczkowych w wywiadzie
objawów ogniskowych.
Zgodnie z kryteriami Międzynarodowej Klasyfikacji Bólu Głowy (ICHD) u pacjenta z nawracającym, napadowym bólem głowy w wywiadzie i prawidłowym wynikiem badania przedmiotowego, u którego nie stwierdza się objawów alarmowych, należy rozważyć rozpoznanie PBG – migreny lub bólu głowy typu napięciowego (TTH), albo zalecić konsultację neurologiczną w celu potwierdzenia takiego rozpoznania. Zgodnie z wytycznymi Quality Standards Subcommitee of the American Academy of Neurology (AAN) i Committee of the Child Neurology w przypadku nawracającego bólu głowy u dzieci i młodzieży, u których nie stwierdza się dodatkowych czynników ryzyka w wywiadzie ani zmian w badaniu neurologicznym, nie należy rutynowo wykonywać badań neuroobrazowych i elektroencefalograficznych.
W diagnostyce różnicowej bólu głowy przydatna może natomiast być konsultacja innych specjalistów, w tym okulisty, laryngologa, psychologa lub psychiatry.
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej