Odpowiedni sposób odżywiania jest niezwykle istotny w celu właściwego funkcjonowania organizmu. Osłabiony chorobą i terapią pacjent potrzebuje dobrze zbilansowanej diety. Zarówno chemioterapia, jak i radioterapia zabijając komórki nowotworowe, oddziałują także na zdrowe komórki narządów sąsiadujących z nowotworem. Może się to wiązać z występowaniem pewnych skutków ubocznych. Można je częściowo zminimalizować poprzez odpowiednio skomponowaną dietę.
Właściwe odżywianie się podczas leczenia przeciwnowotworowego przynosi wiele korzyści:
- lepsze samopoczucie i zminimalizowanie odczuwania skutków ubocznych,
- więcej sił i energii,
- utrzymanie masy ciała na stałym poziomie,
- zmniejszenie ryzyka infekcji,
- szybszy powrót do sił.
Chemioterapia jest jedną z podstawowych metod leczenia nowotworu. Leczenie odbywa się z pomocą naturalnych i syntetycznych leków zwanych cytostatykami. Cytostatyki wykazują działanie toksycznie na komórki nowotworowe. Działają poprzez zaburzenie cyklu komórkowego nowotworu, prowadząc do śmierci komórki lub hamują rozwój i podział komórek nowotworowych.
Zastosowanie chemioterapii może się jednak wiązać z wystąpieniem pewnych nieprawidłowości takich jak:
- utrata apetytu,
- ból i nadwrażliwość jamy ustnej i gardła,
- suchość w ustach,
- problemy z zębami i dziąsłami,
- zmiany odczuwania smaku i zapachu, metaliczny posmak w ustach, potrawy wydaja się bardziej gorzkie lub bardziej słone,
- nudności,
- wymioty,
- biegunki,
- zaparcia,
- osłabienie.
Oczywiście nie każdy odczuwa skutki uboczne. Różny może być także ich przebieg oraz nasilenie. Jest wiele czynników decydujących o tym, w jaki sposób tolerujesz leczenie: rodzaj nowotworu, umiejscowienie zmiany, rodzaj i czas trwania terapii, dawki stosowanej chemioterapii. Część skutków ubocznych można w pewnym stopniu kontrolować. Większość znika wraz z czasem trwania terapii bądź po zakończeniu jej.
Kilka podstawowych rad, o których warto pamiętać
- postaraj się aby w lodówce były Twoje ulubione produkty. Zaopatrz się w takie artykuły, które lubisz jeść nawet gdy jesteś chory,
- gotuj na zapas a przygotowane posiłki przechowuj w zamrażarce. Gdy poczujesz się gorzej i zabraknie Ci sił na gotowanie obiadu, wystarczy, że go podgrzejesz,
- nie krępuj się prosić o pomoc. Jeśli nie masz sił na robienie zakupów czy przygotowywanie posiłków, poproś o pomoc rodzinę lub przyjaciół,
- jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości dotyczące właściwego sposobu odżywiania porozmawiaj na ten temat z lekarzem, pielęgniarką lub dietetykiem.
Poniżej znajduje się kilka przydatnych rad, jak radzić sobie z sytuacjami, które mogą towarzyszyć leczeniu.
Utrata apetytu - jak sobie z nią radzić?
- należy próbować nowe produkty. Z uwagi na to, że leczenie przeciwnowotworowe może zmieniać odczuwanie smaku i zapachu może się okazać, że nawet produkty, które do tej pory nie należały do ulubionych, będą smakowały,
- jeśli utrata apetytu zdarza się okazjonalnie, wyjątkowo można pozwolić sobie na odstępstwo i zjeść coś niekoniecznie zdrowego np. batonik czekoladowy; należy się jednak starać, aby to nie było działanie rutynowe,
- ulubione produkty można jeść o każdej porze dnia; jeśli np. produkty śniadaniowe przypadły pacjentowi szczególnie do gustu, można zjeść je dodatkowo na podwieczorek,
- zaleca się jedzenie w towarzystwie rodziny i przyjaciół. Posiłek w miłym gronie zawsze lepiej smakuje,
- zaleca się spożywanie kilku małych posiłków (nawet 6-8) zamiast 3 głównych,
- zaleca się regularne jedzenie, co 3-4 godziny - nie czekaj aż poczujesz głód,
- jeśli obserwujesz, że jesteś szczególnie głodny w godzinach porannych, spraw aby śniadanie było Twoim najobfitszym posiłkiem,
- zachowaj aktywność fizyczną dostosowaną do Twoich możliwości lub posiłek poprzedź spacerem; ruch i świeże powietrze zaostrza apetyt,
- rozważ wprowadzenie specjalnych preparatów żywieniowych przeznaczonych dla pacjentów onkologicznych,
- pij między posiłkami, a nie z posiłkiem - pijąc podczas posiłków może się zdarzyć, że zbyt szybko poczujesz się pełny.
Ból i nadwrażliwość jamy ustnej i gardła - jak sobie z tym radzić?
- w okresie nasilenia problemów z jamą ustną, rozdrabniaj posiłki,
- dbaj o higienę jamy ustnej używając szczoteczek z miękkim włosiem i łagodnych past do zębów,
- unikaj kwaśnych owoców i soków cytrusowych,
- unikaj ostrych przypraw i pikantnych posiłków.
Nudności i wymioty – jak sobie z nimi radzić?
- unikaj jedzenia zbyt gorącego lub zbyt zimnego,
- unikaj przygotowywania potraw o mocno zarysowanym smaku: zbyt słodkie, zbyt słone, zbyt ostre,
- jedz regularnie posiłki, o małej objętości tak, aby nie dopuścić do uczucia przejedzenia,
- jeśli powyższe wskazówki nie przynoszą poprawy, spytaj lekarza o możliwość przepisania środków przeciwwymiotnych.
Biegunka - jak sobie z nią radzić?
- pij duże ilości płynów: najlepiej około 8 szklanek dziennie,
- zwróć uwagę, czy nie obserwujesz u siebie objawów odwodnienia: widoczne zmniejszenie ilości oddawanego moczu, intensywniejszy zapach i kolor moczu, bóle i zawroty głowy, suchość w jamie ustnej, przyspieszone tętno,
- zrezygnuj z produktów mogących nasilać biegunki, takie jak: mleko i produkty mleczne, produkty bogate w błonnik pokarmowy,
- unikaj potraw ciężkostrawnych, z dużą ilością tłuszczu,
- spożywaj produkty będące dobrym źródłem potasu: banany, pomidory,
- jeśli objawy są uciążliwe zapytaj lekarza o przyjmowanie środków kontrolujących biegunkę.
Zaparcia - jak sobie z nimi radzić?
- postaraj się spożywać posiłki regularnie, w stałych porach,
- idź do toalety, gdy tylko poczujesz potrzebę (powstrzymywanie się może prowadzić do zaparć nawykowych)
- pij 8-10 szklanek wody dziennie(uprzednio skonsultuj ten fakt z lekarzem)
- jeśli nie ma przeciwwskazań, stosuj dietę bogatoresztkową, z produktami bogatymi w błonnik pokarmowy:
- pieczywo pełnoziarniste,
- płatki owsiane,
- owoce suszone,
- grube kasze,
- warzywa i owoce surowe lub gotowane, spożywane ze skórką.
Zmiany odczuwania smaku i zapachu - jak sobie z tym radzić?
- używaj naturalnych, ziołowych przypraw - pomogą zneutralizować to metaliczny posmak w ustach