Czy należy zwiększyć profilaktyczną dawkę witaminy D u dzieci, młodzieży i dorosłych w związku z zalecanym unikaniem bezpośredniego narażenia na słońce i powszechnym stosowaniem preparatów z filtrem UVB? Czy zalecenie: „jeśli stosujesz filtry, stosuj też witaminę D” jest słuszne?

Naturalnym źródłem witaminy D dla człowieka jest synteza skórna, która zachodzi pod wpływem promieniowania UVB (290–315 nm). Stosowanie filtrów ochronnych, pochłaniających to promieniowanie, istotnie ogranicza możliwość jej syntezy – w przypadku zastosowania SPF 15 aż o 99%. Ciemna karnacja skóry i nadmierna pigmentacja również uniemożliwiają powstawanie witaminy D w skórze ze względu na pochłanianie promieniowania UVB przez nadmiar melaniny (u osób rasy czarnej synteza skórna jest 6–10 razy mniejsza, a u Azjatów około 3 razy mniejsza niż u osób rasy białej). W ramach profilaktyki nowotworów złośliwych skóry American Academy of Pediatrics zaleca, aby niemowląt do ukończenia 6. miesiąca życia nie narażać na bezpośrednie światło słoneczne, a pozostałym dzieciom zapewnić ochronę, zakładając odpowiednie ubranie i regularnie smarując skórę preparatami z filtrem UVB. Takie postępowanie oczywiście jest obarczone ryzykiem niedoboru witaminy D.

W Polsce ze względu na szerokość geograficzną (a ostatnio także smog) synteza witaminy D w skórze jest możliwa jedynie od maja do września, w godzinach 10.00–15.00. Należy pamiętać, iż synteza skórna zależy również m.in. od stopnia zachmurzenia, zanieczyszczenia środowiska, czasu i stopnia ekspozycji na promieniowanie słoneczne (przyjmuje się, że do wytworzenia odpowiedniej ilości wit. D wystarczy eksponować na słońce 18% powierzchni ciała bez filtrów ochronnych przez ok. 15 min/24 h). Dodatkowo zmiana stylu życia obserwowana u starszych dzieci, młodzieży i dorosłych (m.in. mniejsza aktywność fizyczna na świeżym powietrzu, nieodpowiednie nawyki żywieniowe lub restrykcyjne diety) stwarza ryzyko niedoboru witaminy D w tej grupie wiekowej, co potwierdzono w badaniach obserwacyjnych.

W związku z tym w nowych polskich wytycznych (2018) ponownie zwrócono uwagę na konieczność suplementacji witaminy D (jako uzupełnianie syntezy skórnej) w miesiącach od października do kwietnia włącznie, a gdy nie jest zapewniona właściwa synteza skórna w okresie letnim – nawet przez cały rok. Zalecana dawka witaminy D uwzględnia nie tylko wiek, ale również masę ciała (wielkość kompartmentów do uzupełnienia). Dodatkowo autorzy zwracają uwagę, że dzieci urodzone przedwcześnie, osoby otyłe i ciemnoskóre narażone są na niedobór witaminy D, dlatego powinny ją przyjmować w większych dawkach (tab.: Aktualne (2018) polskie wytyczne dotyczące suplementacji witaminy D w populacji ogólnej oraz w grupach ryzyka jej niedoboru). Jeżeli zalecaną dawkę witaminy D przyjmuje się w pożywieniu, dodatkowa suplementacja nie jest wymagana.

Piśmiennictwo

1. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M. i wsp.: Vitamin D supplementation guidelines for general population and groups at risk of vitamin D deficiency in Poland – recommendations of the Polish Society of Pediatric Endocrinology and Diabetes and the Expert Panel with Participation of National Specialist Consultants and Representatives of Scientific Societies – 2018 Update. Front. Endocrinol. (Lausanne), 2018; 9: doi: 10.3389/fendo.2018.00 246 
2. Rusińska A., Płudowski P., Walczak M., i wsp.: Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r. Standardy Medyczne, 2018; 15: 531–559 
3. AAP, Council on Environmental Health and Section on Dermatology: Ultraviolet radiation: A hazard to children and adolescents. Pediatrics, 2011; 127 (3): 588–597 (DOI: https://doi.org/10.1542/peds.2010–3501)