Czy istnieją wiarygodne dowody na to, jakie czynniki sprzyjają wieczornemu zasypianiu?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy istnieją wiarygodne dowody na to, jakie czynniki sprzyjają wieczornemu zasypianiu? Czy mogą na to wpływać tzw. rytuały (powtarzalne czynności wykonywane co wieczór w określonej kolejności)? W jaki sposób środowisko wpływa na rozwój dziecka?

Odpowiedź

Na podstawie badań ustalono, że pierwsze miesiące i lata życia są kluczowym okresem dla rozwoju mózgu, zarówno jego funkcji, jak i struktury. Struktura mózgu, czyli połączenia neuronalne i systemy sieci neuronalnych, jest uzależniona nie tylko od wyposażenia genetycznego, ale również od interakcji ze środowiskiem.

Dla małego dziecka najważniejsza jest interakcja z matką lub osobą spełniającą jej funkcję. Dziecko rodzi się wyposażone w system umiejętności potrzebnych do nawiązania tej interakcji, natomiast niezbędny warunek dotyczący środowiska to obecność responsywnej osoby dorosłej. Te procesy tworzą niezbędną bazę, niejako fundament umiejętności rozwojowych dziecka, których końcowy etap stanowią funkcje wykonawcze. Są one również powiązane z procesami samoregulacji, w tym regulacji snu, czuwania, pobudzenia oraz przyjmowania pokarmu. Należy raz jeszcze podkreślić, że przekłada się to nie tylko na funkcję, ale również na strukturę mózgu jako sieci neuronalnej.

Czynniki środowiskowe określane jako rytuały, np. czynności powtarzane przy pielęgnacji, są narzędziem w powstawaniu interakcji matka–dziecko, wspomagają procesy tworzenia więzi oraz samoregulacji, a poprzez swoją powtarzalność zapoczątkowują umiejętność uczenia się. Rodzaj stosowanych rytuałów jest uwarunkowany kulturowo, przez określoną tradycję danej społeczności. To również ma swoją wartość – jest elementem przynależności do określonej grupy.

Dobra samoregulacja u dziecka pozwala na prawidłowe funkcjonowanie całej rodziny, np. na nocny sen rodziców w przewidywalnych warunkach. Każde dziecko żyje w jakiejś społeczności. Jest to bardzo istotne dla jego rozwoju. Ważne, aby czytać sygnały wysyłane przez niemowlę i na nie odpowiadać, co nie oznacza, że zawsze należy się do nich dostosowywać.

W badaniach, w których weryfikowano wpływ zachowań okołosennych na jakość i długość snu, wykazano relację pomiędzy stałymi rytuałami wieczornymi a prawidłowym snem u dzieci (p. Jakie jest dobowe zapotrzebowanie na sen u dzieci?).

Piśmiennictwo

1. www.developingchild.harvard.edu
2. Taylor Ch.: Zaburzenia przywiązania u dzieci. GWP 2017
3. Kaczor M., Skalski M.: Leczenie behawioralnych zaburzeń snu u dzieci i młodzieży – przegląd literatury. Psychiatr. Pol., 2016; 50 (3): 571–584