medycyna praktyczna dla lekarzy
medycyna praktyczna dla lekarzy
Jednymi z najczęściej spotykanych owadów, które kłują ludzi i jednocześnie pełnią rolę wektorów chorób zakaźnych, są komary. Aż 47 gatunków tych owadów żyje w Polsce i większość z nich jest krwiopijna. Do najpopularniejszych należą: komar brzęczący, czyli pospolity (Culex pipiens), widliszek (Anopheles maculipennis), Theobaldia annulata i pozostałe komary z rodzaju Anopheles: Anopheles atroparvus, Anopheles messeae, Anopheles claviger oraz Anopheles plumbeus.
Samice komarów po zapłodnieniu, a przed złożeniem jaj, żywią się krwią. W czasie posiłku wprowadzają do organizmu żywiciela ślinę, która może zawierać chorobotwórcze drobnoustroje. Ludzie, bydło, konie i zwierzęta domowe są najczęstszymi żywicielami samic komarów. Na szczęście większość komarów jest niezakażona, zatem nie przenosi żadnych patogenów. Komary nie przenoszą też chorób między ludźmi ani ludźmi i zwierzętami, ponieważ ich każdy posiłek pochodzi od pojedynczego żywiciela. Ponieważ krew pochodząca z różnych ukłuć (żywicieli) nie miesza się, a krętki Borrelia spp. nie mogą przeżyć w jelicie komara, samice komarów nie przenoszą boreliozy. Kilka dni po posiłku samica składa na powierzchni wody stojącej (np. w kałużach, zużytych oponach czy puszkach) około 100–300 jaj, z których po 24–36 godzinach wylęgają się larwy przekształcające się po 2–4 dniach w dorosłe owady. Najlepsza temperatura dla rozwoju komarów wynosi 20–25°C. W związku z ociepleniem klimatu komary mają coraz lepsze warunki pogodowe do rozwoju.
W Polsce najliczniej występuje obecnie komar brzęczący, który może przenosić wirusy z rodziny Flaviviridae, takie jak wirus japońskiego zapalenia mózgu, wirus usutu (nie występują w Polsce) oraz wirus zachodniego Nilu (WNV), który jest sporadycznie spotykany w Polsce. Ze względu na brak diagnostyki nie dysponujemy dokładnymi danymi epidemiologicznymi. W związku z ociepleniem klimatu można oczekiwać, że w Polsce zwiększy się liczba przypadków zakażeń wywołanych przez WNV, którego obecność stwierdzono u ptaków wędrownych i myszy w co najmniej kilkunastu krajach europejskich, w tym także w Rumunii i południowej Francji. WNV jest przenoszony przez komary, głównie gatunki z rodzajów Aedes, Anopheles i Culex, które – jak wspomniano – występują także w Polsce. Pocieszające jest, że 80% zakażeń wywołanych przez WNV przebiega bezobjawowo.
Komary widliszki mogą przenosić zarodźca malarii, jednak malaria nie występuje obecnie w Polsce endemicznie – została skutecznie zwalczona w latach 50. XX wieku.
Komar tygrysi (Aedes albopictus) i pokrewny gatunek Aedes aegypti to inwazyjne, szybko rozprzestrzeniające się owady aktywne w czasie dnia, z charakterystycznymi białymi paskami na tułowiu i odnóżach, które występują naturalnie w tropikalnych i subtropikalnych regionach południowo-wschodniej Azji. Komary tygrysie mogą przenosić >20 chorób arbowirusowych, w tym żółtą gorączkę, dengę, gorączkę chikungunya, końskie zapalenie mózgu oraz japońskie zapalenie mózgu. Komar tygrysi po raz pierwszy pojawił się w Europie w 1975 roku. Prawdopodobnie przeniósł się poza swój naturalny rejon występowania wraz z transportem zużytych opon. Obecnie występuje na wybrzeżu Morza Śródziemnego w Hiszpanii, Włoszech, krajach byłej Jugosławii oraz w Grecji. Komar tygrysi zaaklimatyzował się także w Bułgarii i Rumunii. Sporadycznie może docierać do Niemiec, Czech i Holandii, gdzie odnotowano pojedyncze ukąszenia. W północnych Włoszech, gdzie występują komary Aedes aegypti i Aedes albopictus, zdarzały się przypadki gorączki chikungunya, choroby wywołanej przez α-wirusy z rodziny togawirusów.
Ponieważ komar tygrysi nie jest w stanie przeżyć w zbyt zimnym dla niego klimacie umiarkowanym, nie może się zadomowić w Polsce (p. ryc.).
Podsumowując, choć wraz z ocieplaniem się klimatu można się spodziewać wzrostu zachorowań na choroby przenoszone przez komary, jednak w polskich warunkach klimatycznych aktualnie owady te, choć są uciążliwe, nie przenoszą chorób tropikalnych i są niegroźne. Komary nie mogą przenosić chorobotwórczych drobnoustrojów między różnymi żywicielami, gdyż w przeciwieństwie do kleszczy, które w cyklu rozwojowym pobierają 3 posiłki z krwi, samice komarów pobierają posiłek od jednego żywiciela jedynie przed złożeniem jaj, zwykle tylko raz w życiu. Nie ma żadnych dowodów, aby komary przenosiły boreliozę. Najlepszym sposobem ochrony przed chorobami przenoszonymi przez komary jest unikanie ukłuć poprzez właściwe zachowanie (unikanie miejsc i pory ich największej aktywności), zakrywanie skóry odzieżą, najlepiej impregnowaną permetryną (można stosować >2. mż., ale zgodnie z zaleceniami World Health Organization moskitery, które nie mają bezpośredniego kontaktu ze skórą niemowlęcia, można stosować bez ograniczeń wiekowych) oraz stosowanie repelentów (p. Jakie substancje odstraszają owady (kleszcze, komary) i w jakich stężeniach można je stosować u dzieci?).
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej