Jak w warunkach ambulatoryjnych realizować profilaktykę poekspozycyjną inwazyjnej choroby meningokokowej?

Udowodniono, że w chemioprofilaktyce inwazyjnej choroby meningokokowej skuteczne są:

• u dzieci i młodzieży (<18. rż.):
  – ryfampicyna – doustnie w dawce 10 mg/kg mc. (maks. 600 mg), co 12 godzin przez 2 dni (razem 4 dawki) lub
  – ceftriakson jednorazowo domięśniowo – u dzieci do 15. roku życia 125 mg, a >15. roku życia 250 mg

• u dorosłych:
  – cyprofloksacyna – doustnie, jednorazowo 1 tabletka 500 mg albo
  – ryfampicyna – 600 mg, co 12 godzin doustnie, przez 2 dni (łącznie 4 dawki)

• u ciężarnych:
  – ceftriakson – jednorazowo 250 mg domięśniowo.

Z powyższego zestawienia wynika zatem, że profilaktykę antybiotykiem doustnym można realizować zarówno u dzieci (ryfampicyną), jak i dorosłych (ryfampicyną lub cyprofloksacyną), z wyjątkiem kobiet w ciąży. Nie powinno się natomiast stosować innych antybiotyków, ponieważ nie potwierdzono ich skuteczności. Podawanie ryfampicyny jest nieco kłopotliwe, ponieważ stosuje się ją przez 2 dni, a trzeba kupić duże, 100-tabletkowe opakowanie. W praktyce o wiele prościej (i taniej) jest podać jednorazowo ceftriakson domięśniowo, co może wykonać lekarz rodzinny (ceftriakson jest dostępny na receptę w aptekach).

Chemioprofilaktykę należy zastosować jak najszybciej, najlepiej w ciągu 24 godzin od kontaktu. W przypadku późnego zgłoszenia choroby meningokokowej, chemioprofilaktyka jest uzasadniona do 14 dni od daty faktycznego zachorowania (p. też Do kiedy należy przeprowadzić chemioprofilaktykę u osób narażonych na zakażenie Neisseria meningitidis?).

Osobom narażonym na bliski, bezpośredni kontakt z chorym wraz z chemioprofilaktyką można zaproponować szczepienie przeciwko meningokokom. Szczepienie nie jest w takiej sytuacji alternatywą dla chemioprofilaktyki, a jedynie jej uzupełnieniem, ponieważ – ze względu na czas rozwoju odporności poszczepiennej – skuteczność w profilaktyce poekspozycyjnej może być ograniczona, a dodatkowo chroni ono tylko przed zachorowaniami wywołanymi przez serogrupy zawarte w szczepionce.

Podsumowując, chemioprofilaktyka inwazyjnej choroby meningokokowej polega na podaniu cyprofloksacyny, ryfampicyny lub ceftriaksonu. Należy ją zastosować jak najszybciej, maksymalnie w ciągu 2 tygodni od zachorowania (p. też Jak postępować z chorym dzieckiem z podejrzeniem posocznicy w warunkach POZ?).

Piśmiennictwo

1. KOROUN Rekomendacje dotyczące profilaktyki inwazyjnej choroby meningokokowej. www.koroun.edu.pl/pdf/rekomendacjePRO.pdf