Czy można odmówić konsultacji, jeśli pacjent nie zna ani języka polskiego, ani języka angielskiego?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Do lekarza pediatry zgłasza się rodzic z dzieckiem. Oboje nie znają ani języka polskiego, ani języka angielskiego. Czy w takiej sytuacji można odmówić świadczeń? Z powodu braku komunikacji nie ma możliwości oceny, czy przypadek jest nagły. Jak należy postąpić, jak takie wydarzenie opisuje się w dokumentacji?

Odpowiedź

Co do zasady lekarz może się nie podjąć leczenia pacjenta, o ile nie zachodzi przypadek obowiązku udzielania pomocy lekarskiej.1 Aby jednak ocenić, czy wynikła z odmowy świadczeń zwłoka w udzieleniu pomocy lekarskiej może spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia pacjenta, należy przeprowadzić co najmniej wstępne badanie dziecka, które pozwoli taki stan wykluczyć (np. przez lekarza pediatrę). Jeżeli lekarz pediatra wykonuje swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby, może nie podjąć leczenia tylko jeżeli istnieją poważne ku temu powody (brak możliwości badania podmiotowego) i po uzyskaniu zgody swojego przełożonego (np. kierownika przychodni).

Każdy taki przypadek należy oceniać indywidualnie, gdyż od charakteru świadczenia zdrowotnego i stanu zdrowia dziecka zależy, czy lekarz może skorzystać z prawa odmowy leczenia i czy wystarczającym ku temu powodem jest odmowa świadczeń dla pacjenta obcojęzycznego z powodu braku tłumacza (tzn. czy brak możliwości zebrania pełnego wywiadu lekarskiego z powodu ograniczonych możliwości porozumiewania się pacjenta z otoczeniem jest na tyle istotny, że uniemożliwia prawidłową diagnostykę i leczenie).

Z braku możliwej komunikacji z dzieckiem lub jego rodzicami nie można wysuwać wniosku, że nie ma możliwości oceny, czy przypadek jest nagły, jeśli pacjent może poddać się badaniom w pozostałym zakresie. Brak kontaktu słownego z pacjentem nie wyklucza możliwości podjęcia jakiegokolwiek leczenia. Warto zaznaczyć, że leczeniu podlegają także osoby nieprzytomne.

Jeśli nie ma możliwości przeprowadzenia pełnego wywiadu (rozmowy z obcojęzycznym pacjentem i jego rodzicami), lekarz odnotowuje ten fakt w dokumentacji medycznej i przeprowadza badanie w pozostałym możliwym zakresie – np. ograniczone do badania przedmiotowego – i opisuje obserwowane objawy i reakcje np. bólowe lub zleca inne dostępne badania diagnostyczne (np. obrazowe, laboratoryjne). Odmowę konsultacji pacjenta obcojęzycznego bez uzasadnionych powodów można zakwalifikować jako postępowanie nieetyczne i/lub jako dyskryminacja człowieka ze względu na jego narodowość.2 Obowiązuje generalny zakaz nierównego traktowania osób fizycznych ze względu na rasę, pochodzenie etniczne lub narodowość w zakresie dostępu i warunków korzystania z opieki zdrowotnej.3

W przypadku bariery językowej w komunikacji z pacjentem proponuję podjąć próbę kontaktu z ambasadą kraju, z którego pochodzi pacjent, lub kontaktu z Krajowym Punktem Kontaktowym (KPK) działającym w ramach transgranicznej opieki zdrowotnej (w Polsce funkcję tę pełni Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia i oddziały wojewódzkie NFZ).4

Piśmiennictwo

1. Art. 38 w zw. z art. 30 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz. 790 z późn. zm.)
2. Art. 3 Kodeksu Etyki Lekarskiej
3. Na podstawie art. 7 ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (tekst jedn. Dz. U. z 2020 r., poz. 2156)
4. Art. 97a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (tekst jedn. Dz. U. z 2021 r., poz.1285 z późn. zm.)