Jak postąpić, gdy pacjent wymaga pilnej interwencji, nie można się skontaktować z sądem opiekuńczym, a rodzice nie wyrażają zgody na interwencję (np. przetoczenie krwi)? Czy w takiej sytuacji można wykonać interwencję ratującą życie i skontaktować się z sądem po fakcie?

01-01-2014
dr hab. n. prawn. Rafał Kubiak prof. nadzw. UŁ
Zakład Prawa Medycznego, Uniwersytet Medyczny w Łodzi; Zakład Nauki o Przestępstwie, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Łódzki

W przypadku małoletnich dzieci zarówno ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty, jak i ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta wymagają wyrażenia zgody przez ich przedstawiciela ustawowego – zgoda substytucyjna (ew. tzw. zgody kumulatywnej). Jednak ustawodawca przewidział przypadki, gdy przedstawiciel ustawowy sprzeciwia się wykonaniu niezbędnego zabiegu. Problem ten rysuje się szczególnie wyraźnie w przypadku zabiegów operacyjnych i o podwyższonym ryzyku dla pacjenta. Stąd też ustawodawca wyraźnie unormował go w art. 34 ust. 6–8 UZL. Zasadniczo w przypadku, gdy przedstawiciel ustawowy nie wyraża zgody na wykonanie takiego zabiegu (np. ze względów wyznaniowych), a zabieg taki jest niezbędny do zażegnania niebezpieczeństwa utraty przez pacjenta życia lub ciężkiego uszkodzenia ciała bądź ciężkiego rozstroju zdrowia, lekarz powinien wystąpić do sądu opiekuńczego o wyrażenie zgody zastępczej. Mogą jednak zaistnieć sytuacje, gdy stan zagrożenia dla życia lub zdrowia pacjenta jest na tyle poważny, że nie można czekać na rozstrzygnięcie sądowe. Wówczas znajduje zastosowanie art. 34, ust. 7 UZL. Przepis ten dopuszcza wykonanie zabiegu operacyjnego lub o podwyższonym ryzyku dla pacjenta bez zgody przedstawiciela ustawowego lub sądu, jeśli spełnione są łącznie następujące przesłanki:

  • Zwłoka spowodowana postępowaniem w sprawie uzyskania zgody sądowej groziłaby pacjentowi niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia. Niebezpieczeństwo to nie musi być bezpośrednie, jednak musi być na tyle poważne, że zagraża wspomnianymi skutkami. Unormowanie to nie znajdzie więc zastosowania, gdy istnieje „jedynie” zagrożenie lekkiego lub średniego uszkodzenia ciała.

  • Lekarz ma obowiązek, o ile jest to możliwe, zasięgnąć opinii drugiego lekarza, w miarę możliwości tej samej specjalności. Ustawodawca wymaga więc zasadniczo konsultacji z innym lekarzem tej samej specjalności. Jednak dwukrotnie użyty w omawianym przepisie zwrot „w miarę możliwości” sugeruje, że jeśli ze względu na przykład na dynamikę sytuacji, pilną potrzebę interwencji, skontaktowanie się z lekarzem tej samej specjalności będzie niemożliwe, opinię powinien wyrazić jakikolwiek inny lekarz. A jeśli nie będzie nawet możliwości uzyskania jej od takiego lekarza, to możliwe jest przeprowadzenie zabiegu bez wspomnianej konsultacji.

  • O wykonywanych czynnościach lekarz niezwłocznie zawiadamia pacjenta, przedstawiciela ustawowego, opiekuna faktycznego albo sąd opiekuńczy (art. 34, ust. 8 UZL).

  • Fakt przeprowadzenia zabiegu w warunkach art. 34, ust. 7 powinien być odnotowany w dokumentacji medycznej pacjenta.

Zgodnie z art. 32, ust. 9 UZL, unormowanie to znajduje odpowiednie zastosowanie do zabiegów prostych. (RKub) (2013, 2014

Piśmiennictwo

  1. Ignaczewski J.: Zgoda pacjenta na leczenie. Warszawa, 2003
  2. Kubiak R.: Prawo medyczne. Wykłady specjalizacyjne. Warszawa, 2010
  3. Zielińska E. (red.): Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz. Warszawa, 2008
  4. Kubiak R.: Zgoda na zabieg medyczny. Kompendium dla lekarzy. Medycyna Praktyczna, Kraków 2013

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej