Czy można udzielać informacji na temat zdrowia dziecka ojcu, który jest po rozwodzie z matką dziecka, ale nie ma ograniczonych praw rodzicielskich, a matka sobie tego nie życzy?

W przypadku małoletnich dzieci stosuje się konstrukcję zgody zastępczej albo kumulatywnej. Uprawnionymi do jej wyrażenia są przedstawiciele ustawowi dziecka, czyli najczęściej jego rodzice. Mają oni jednak taki status tylko wówczas, gdy przysługuje im tzw. władza rodzicielska. Władzę tę może mieć tylko jeden z rodziców (np. gdy drugi nie żyje, został jej pozbawiony, ew. gdy władza ta uległa zawieszeniu). Wówczas tylko ten rodzic podejmuje decyzję o leczeniu małoletniego. Dla porządku należy dodać, iż samo skazanie jednego z rodziców nawet na karę pozbawienia wolności nie powoduje automatycznie, iż traci on władzę rodzicielską. Sąd karny, uznając to za celowe, może jednak zawiadomić sąd opiekuńczy o potrzebie pozbawienia skazanego przysługujących mu praw rodzicielskich i opiekuńczych (art. 51 K.k.). Konieczne jest jednak następnie rozstrzygnięcie sprawy przez sąd opiekuńczy. Nie ma również znaczenia, czy rodzice zamieszkują wspólnie z dzieckiem (czy też np. występuje tzw. faktyczna separacja), ani czy są rozwiedzeni. Sąd, orzekając o rozwodzie, rozstrzyga bowiem o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i o kontaktach rodziców z dzieckiem. Może ją powierzyć obojgu rodzicom albo jednego z nich władzy tej pozbawić, ewentualnie ją ograniczyć (art. 58, § 1 i § 1a K.r.o.). W końcu może zdecydować o pozbawieniu władzy rodzicielskiej obojga rodziców. Wówczas ustanawia dla małoletniego opiekuna prawnego. W przypadku, gdy rodzice żyją w rozłączeniu (dotyczy to zarówno małżonków w separacji, jak i po rozwodzie), sąd może ze względu na dobro dziecka określić sposób wykonywania władzy rodzicielskiej. W szczególności może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka (art. 107 K.r.o.). Konieczne jest jednak odpowiednie orzeczenie sądowe.

Jeśli oboje rodzice żyjący w rozłączeniu (w trakcie trwania małżeństwa albo po rozwodzie), zachowują władzę rodzicielską, nadal pozostają przedstawicielami ustawowymi dziecka. Mogą więc decydować o jego leczeniu (samodzielnie albo może być wymagane zgodne oświadczenie obojga rodziców – art. 97, § 2 K.r.o.). Wyrażenie zgody na zabieg medyczny uwarunkowane jest z kolei przekazaniem przez lekarza (i innych pracowników medycznych) informacji, o których mowa w art. 31, ust. 1 UZL oraz w art. 9, ust. 2 UPP. Uprawnienie do uzyskania informacji wynika wprost z ustawy i przedstawiciele ustawowi nie mogą zostać jego pozbawieni. Pomimo więc, iż przedstawiciel ustawowy może zasadniczo wskazywać krąg osób upoważnionych do uzyskania danych o stanie zdrowia i zabiegach medycznych dziecka (art. 31, ust. 2 UZL i art. 9, ust. 3 UPP), nie jest kompetentny do pozbawienia tego uprawnienia podmiotów, którym przysługuje ono z mocy prawa. Lekarz nie może więc na żądanie jednego z rodziców odmówić udzielenia informacji drugiemu z nich. (RKub) (luty 2014 aktualizacja)