Czy lekarz, który przebywa poza pracą i jest świadkiem nagłego zatrzymania akcji serca, np. w restauracji, może podjąć akcję resuscytacyjną, jeżeli spożywał alkohol?

Lekarz, który znalazł się poza miejscem pracy w sytuacji konieczności udzielenia pomocy osobie, która nie jest jego pacjentem, odpowiada na podstawie przepisów kodeksu karnego. Takie ujęcie odpowiedzialności znajduje uzasadnienie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 2000 r. V KKN 318/99: „Odpowiedzialność karną z art. 162 § 1 k.k. może ponieść lekarz jedynie wtedy, gdy nie ciążył na nim obowiązek troszczenia się o osobę zagrożoną. Jeśli zaś lekarz w konkretnym przypadku był tzw. gwarantem bezpieczeństwa osoby zagrożonej, to odpowiedzialność karną należy rozważać na płaszczyźnie art. 160 § 2 i 3 k.k.”

Art. 162. § 1. k.k. stanowi, że „Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”

Podobnie wypowiedział się Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 11 lutego 2003 r. V KK 112/02, w którym stwierdził, że „Warunkiem odpowiedzialności sprawcy na podstawie przepisu art. 162 § 1 k.k. nie jest zaistnienie jakiegokolwiek skutku, a w szczególności wymienionych w tym przepisie: utraty życia lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu człowieka. Warunkiem takim jest świadomość sprawcy, że inna osoba znajduje się w położeniu grożącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty życia albo ciężkiego uszczerbku na zdrowiu i uchylenie się tegoż sprawcy od udzielenia pomocy, mimo że może on jej udzielić bez narażenia siebie samego lub innej osoby na takie samo niebezpieczeństwo. (...)"

Dla porządku należy odwołać się także do art. 30 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, z którego wynika, że „lekarz ma obowiązek udzielać pomocy lekarskiej w każdym przypadku, gdy zwłoka w jej udzieleniu mogłaby spowodować niebezpieczeństwo utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia, oraz w innych przypadkach niecierpiących zwłoki."

Wskazane przepisy prawa oraz orzecznictwo pozwalają na stwierdzenie, że skoro lekarz był w stanie udzielić pomocy bez narażenia siebie samego lub innej osoby na takie samo niebezpieczeństwo, to bez znaczenia dla oceny obowiązku udzielenia pomocy jest fakt, że wypił alkohol. Konieczne jest jednak zastrzeżenie, że po wypiciu alkoholu nadal był on w stanie bez problemu tej pomocy udzielić. Zaprezentowaną tezę - moim zdaniem - uzasadnia również Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 1 lutego 2008 r. II AKa 382/07, w którym Sąd Apelacyjny w Katowicach dość jednoznacznie wskazał, że "(...)Tylko stwierdzenie zgonu nie wymaga podejmowania działań zmierzających do udzielenia pomocy w sytuacji określonej w przepisie art. 162 k.k. Warunkiem karalności bowiem jest niepodjęcie działań zmierzających do udzielenia pomocy – nawet gdy szanse uchylenia niebezpieczeństwa były niewielkie." Sąd Apelacyjny w Katowicach na pierwszym miejscu postawił dobro najwyższe – życie – i temu dobru podporządkował ocenę działań w określonych okolicznościach ratujących życie. Taka linia judykatury jest aprobowana również w innych (m.in. przytoczonych wyżej) orzeczeniach.

Nie budzi wątpliwości ani społeczna, ani prawna aprobata działań ratujących dobro najwyższe nawet wówczas, gdy ważyć je należy w okolicznościach, gdy – jak to wskazał Sąd – „szanse uchylenia niebezpieczeństwa były niewielkie”. Sąd wskazał, że – wręcz przeciwnie – „niepodjęcie działań zmierzających do udzielenia pomocy” może być karalne. (2014)