Czy pielęgniarka szkolna może przeprowadzić badanie ogólnego stanu higieny dziecka w celu wykrycia np. wszawicy?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy to prawda, że pielęgniarka szkolna nie może przeprowadzić badania ogólnego stanu higieny dziecka w celu np. wykrycia wszawicy? Czy wynika to z przepisów, czy raczej z braku możliwości zapewnienia odpowiednich warunków do badania? Czy można ten problem rozwiązać na poziomie szkoły, tworząc odpowiednie warunki i wprowadzając odpowiedni zapis w regulaminie szkoły/przedszkola?

Odpowiedź

Badanie stanu higieny dziecka, przeprowadzane przez pielęgniarkę w szkole i przedszkolu, jak każde świadczenie zdrowotne powinno być wykonywane za zgodą przedstawiciela ustawowego (najczęściej rodzica) dziecka, ponieważ tylko ta osoba ma prawo do wyrażenia zgody lub odmowy zgody na badanie dziecka przez pielęgniarkę.¹ Wyrażenie zgody na badanie ucznia przez pielęgniarkę nie należy do kompetencji opiekuna faktycznego² dziecka (np. nauczyciela podczas lekcji), przepisy dopuszczające zgodę opiekuna faktycznego na badanie dotyczą bowiem tylko badań wykonywanych przez lekarzy.³

Zapis w regulaminie szkoły/przedszkola nie może zastąpić zgody rodziców na udzielenie uczniom określonych świadczeń zdrowotnych. Zgoda powinna być konkretna, na określone świadczenie zdrowotne, opatrzona objaśnieniem celu badania, ze wskazaniem danych identyfikujących pacjenta oraz udzielającego zgody rodzica. Przepis wprawdzie nie wymaga pisemnej formy zgody na tego rodzaju badania (dopuszczalna jest więc forma ustna), lecz w praktyce takie badania wykonywane są pod nieobecność rodzica dziecka, czyli rodzic nie ma możliwości niewydania zgody na badanie dziecka przez pielęgniarkę. Z powodu okoliczności przeprowadzania badania do celów dowodowych najbezpieczniej uzyskać zgodę na piśmie.

Można rozwiązać problem uzyskania zgody na poziomie szkoły podczas wywiadówki. Wówczas po udzieleniu informacji edukacyjnych zbiera się od rodziców indywidualne zgody na badanie stanu higieny u ich dziecka. Oświadczenia rodziców o zgodzie na takie badanie bez obecności rodzica pielęgniarka powinna przechowywać w indywidualnej dokumentacji medycznej ucznia.⁴

Przy udzielaniu każdego świadczenia zdrowotnego pielęgniarka ma prawny obowiązek zapewnienia takich warunków podczas badaniu, które gwarantują poszanowanie prawa do intymności i godności pacjenta. Badanie należy przeprowadzać indywidualnie, nie zbiorowo w klasie, a informacje o jego wyniku przekazać rodzicom z zachowaniem tajemnicy zawodowej.⁵ Przekazywanie rodzicom informacji o wykryciu wszawicy u dziecka przez dyrektora lub nauczyciela to naruszenie praw pacjenta. Taka forma jest dopuszczalna wyjątkowo, gdy osoby te zostaną upoważnione przez rodzica do uzyskiwania od pielęgniarki informacji o stanie zdrowia ucznia. (2015)

Przypisy

1. Art. 16 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 159 z późn. zm.). Zob. także Karkowska D.: Komentarz do art. 17–18 ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. [W:] Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz. Warszawa 2010: 228, a także Świderska M.: Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz. Warszawa 2009: 123 i in.
2. Opiekun faktyczny – osoba sprawująca, bez obowiązku ustawowego, stałą opiekę nad pacjentem, który ze względu na wiek, stan zdrowia albo stan psychiczny opieki takiej wymaga (definicja zawarta w art. 3 ust. 1 pkt 1) ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 159 z późn. zm.). Zob. także komentarz do tego pojęcia Augustynowicz A., Budziszewska-Makulska A.: Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Komentarz. Warszawa 2010: 17
3. Por. art. 17 ust. 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 159 z późn. zm.)
4. Podstawa prawna: §8 pkt 3 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r., poz. 177 z późn. zm.)
5. Art. 17 ustawy z dnia 15 lipca 2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r., poz. 1435 z późn. zm.)