Czy lekarz powinien poinformować pracownika socjalnego, że dziecko pije alkohol (np. w ramach funkcjonującej w szpitalu Poradni Socjalno-Prawnej)?

Pytanie nadesłane do Redakcji

Czy lekarz powinien poinformować pracownika socjalnego, że dziecko pije alkohol (np. w ramach funkcjonującej w szpitalu Poradni Socjalno-Prawnej)? Co powinien zrobić lekarz w przypadku stwierdzenia w rodzinie dziecka nadużywania alkoholu i przemocy?

Odpowiedź

Informacja o używaniu alkoholu przez dziecko jest objęta tajemnicą lekarską, którą wyjątkowo można ujawnić pracownikowi socjalnemu, jeśli wyrazi na to zgodę rodzic dziecka, oraz w przypadku, gdy zachowanie tej informacji w tajemnicy może być niebezpieczne dla życia i zdrowia pacjenta lub innych osób (na podstawie wyjątków z art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta [tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 1318], art. 40 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty [tekst jedn. Dz. U. z 2017 r., poz. 125 z późn. zm.], art. 25 tiret 2 Kodeksu Etyki Lekarskiej)1.

W przypadku rodzinnych problemów alkoholowych oraz przemocy w rodzinie2 lekarz powinien rozważyć wszczęcie procedury „Niebieskiej karty”. Nie wymaga to zgody poszkodowanego pacjenta ani akceptacji przedstawiciela ustawowego na podstawie art. 9d ust. 1 i 4 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tekst jedn. Dz. U. z 2015 r., poz. 1390). Wszczęcie tej procedury wiąże się z ustawowym poszerzeniem kręgu osób dopuszczonych do danych objętych tajemnicą lekarską (zgodnie z art. 9c ust. 1 ustawy o przemocy w rodzinie w zespole interdyscyplinarnym i zespole roboczym przetwarzane są dane o stanie zdrowia i nałogach osób dotkniętych przemocą w rodzinie i osób stosujących przemoc w rodzinie). Członkowie zespołu są ustawowo zobowiązani do zachowania tajemnicy. Wszczęcie procedury „Niebieskiej karty” ma szczególnie istotne znaczenie w przypadku przemocy w rodzinie związanej z chorobą alkoholową oraz w stosunku do osób zależnych (np. dzieci, niepełnosprawnych, seniorów). Wszczęcie tej procedury pozwala na uruchomienie form specjalistycznej pomocy społecznej, psychologicznej i prawnej dla tych osób, które nie mają zdolności do samodzielnego przeciwdziałania przemocy z powodu złego stanu zdrowia, wieku lub niepełnosprawności. Ważne jest także przekazanie informacji o możliwościach uzyskania kompleksowej pomocy i wsparcia specjalistycznego dla rodziny dziecka. W przypadku osób uzależnionych od alkoholu – sprawców, a czasami i ofiar z problemem alkoholowym – niezbędne jest wdrożenie leczenia odwykowego. Uzależnienie od alkoholu może być przyczyną agresywnego, umyślnego działania lub zaniechania, które się wiążą z narażeniem osób dotkniętych przemocą na niebezpieczeństwo utraty życia i zdrowia, naruszają ich godność, nietykalność cielesną, wolność (w tym seksualną), powodując szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także wywołując cierpienia i krzywdy moralne (definicja przemocy w rodzinie z art. 2 pkt 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie). Terminem „przemoc w rodzinie” objęte są nawet jednorazowe, a nie tylko powtarzające się przypadki. Członkiem zespołu interdyscyplinarnego, do którego trafia formularz „Niebieskiej karty”, jest przedstawiciel gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych. Taka komisja może inicjować postępowanie sądowe w sprawie orzeczenia przymusowego leczenia stacjonarnego lub niestacjonarnego osób uzależnionych od alkoholu, które powodują rozkład życia rodzinnego, demoralizację małoletnich, uchylają się od pracy albo zakłócają systematycznie spokój lub porządek publiczny (art. 24 i art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi tekst jedn. Dz. U. z 2016 r., poz. 487 z późn. zm.).

Przypisy

1. Szerzej na ten temat: Kubiak R.: Tajemnica medyczna. Warszawa, C.H. Beck, 2015
2. Publikacje poświęcone tej tematyce: Spurek S.: Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie: komentarz. Wyd. 3, Wolters Kluwer, Polska, 2012. Kiełtyka A., Ważny A.: Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie. Wyd. 2, Wolters Kluwer, 2015