Kiedy lekarz może odmówić przyjęcia deklaracji pacjenta do przychodni? Pacjentka złożyła deklarację wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej, ale poinformowała, że nie będzie korzystać z badań bilansowych ani nie zamierza szczepić dziecka. Czy można nie przyjąć takiej deklaracji?

13-02-2019
dr n. prawn. Tamara Zimna, radca prawny
Kancelaria Prawa Medycznego, Oświęcim

W przypadku opisanym w pytaniu pacjentka może w ramach wyboru poradni (świadczeniodawcy POZ) wybrać tylko położną POZ, bez dokonywania wyboru lekarza POZ dla dziecka – jeśli planuje, że dziecko nie będzie korzystać z opieki lekarza POZ finansowanej ze środków publicznych.1 Obowiązkiem świadczeniodawcy POZ jest zaoferowanie rodzicowi pacjenta w ramach wyboru przychodni możliwości złożenia deklaracji także do lekarza POZ, lecz ostateczną decyzję w tej sprawie podejmuje przedstawiciel ustawowy pacjenta. Świadczeniobiorca ma prawo wyboru świadczeniodawcy udzielającego świadczeń z zakresu POZ spośród tych świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.2

Pacjent (w przypadku dzieci ich przedstawiciel ustawowy) nie ma obowiązku wybierania lekarza, pielęgniarki ani położnej POZ u jednego świadczeniodawcy. Może wybrać lekarza, pielęgniarkę lub położną POZ u tego samego świadczeniodawcy lub u różnych świadczeniodawców, albo wybrać lekarza, pielęgniarkę lub położną POZ będących świadczeniodawcami.3

Matka nie ma prawnego obowiązku złożenia deklaracji wyboru lekarza POZ dla dziecka, jest to tylko jej uprawnienie systemowe. Brak wyboru jakiegokolwiek lekarza POZ lub brak wyboru lekarza z tej samej w przychodni, w której pracuje wybrana położna POZ, nie może być podstawą odmowy udzielenia świadczenia zdrowotnego, jeśli pacjent ma uprawnienia refundacyjne do korzystania ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Na świadczeniodawcy POZ ciąży obowiązek sprawdzenia uprawnień refundacyjnych pacjenta przed przyjęciem deklaracji wyboru.4

Podstawą odmowy przyjęcia deklaracji wyboru przychodni (świadczeniodawcy POZ) dla dziecka nie może być zadeklarowana przez jego rodzica niechęć do szczepień ochronnych lub wizyt bilansowych lekarskich.5 Odrębną kwestią jest uprawnienie konkretnego lekarza do odmowy podjęcia lub odstąpienia od leczenia pacjenta, którego warunki określają przepisy o wykonywaniu zawodu lekarza.6

Pod względem prawnym deklaracja wyboru jest jednostronnym oświadczeniem woli7 i nie wymaga akceptacji przez lekarza. Świadczeniodawca może odmówić zaoferowania i zebrania deklaracji od pacjenta do przychodni, jeśli pacjent nie ma statusu świadczeniobiorcy, tj. nie ma uprawnień refundacyjnych (np. dziecko nie ma obywatelstwa polskiego i nie jest ubezpieczone w NFZ).

W razie braku możliwości ustalenia położnej POZ lub świadczeniodawcy POZ przejmujących opiekę nad matką z noworodkiem wypisywanym ze szpitala, podmiot leczniczy, w którym miał miejsce poród, informuje położnicę o zasadach i zakresie opieki nad noworodkiem w miejscu jego pobytu oraz zasadach wyboru położnej POZ lub świadczeniodawcy POZ. W przypadku podejrzenia możliwości wystąpienia problemów opiekuńczo-wychowawczych w rodzinie noworodka i braku współpracy matki lub opiekunów prawnych noworodka w ustaleniu położnej POZ lub świadczeniodawcy POZ przejmujących opiekę nad noworodkiem w miejscu jego pobytu, podmiot leczniczy sprawujący opiekę informuje w dniu wypisu powiatowe centrum pomocy rodzinie (gminny ośrodek pomocy społecznej) w miejscu pobytu matki i noworodka o każdym przypadku podejrzenia dysfunkcjonalności rodziny, zwłaszcza gdy nie można nawiązać kontaktu z położną rodzinną przejmującą opiekę nad noworodkiem.8

Piśmiennictwo

  1. Zgodnie z możliwością wskazaną w art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o podstawowej opiece zdrowotnej (Dz. U. z 2017 r., poz. 2217) – dalej w skrócie jako UPOZ
  2. Art. 9 ust. 1 UPOZ
  3. Art. 9 ust. 1 UPOZ
  4. Art. 10 ust. 4 UPOZ; Szerzej na temat weryfikacji uprawnień refundacyjnych pacjenta w: Zimna T. (2013, ROK XVIII, STYCZEŃ NR 1). Potwierdzanie uprawnień refundacyjnych pacjenta po 1 stycznia 2013 roku, Lekarz Rodzinny, s. 10–13., a także Zimna T. (2013 r., rok XVIII, MAJ nr 5). Weryfikacja list pacjentów w POZ, Lekarz Rodzinny, s. 321–324
  5. Zob. stanowisko w tej sprawie Rzecznika Praw Pacjentów z dnia 24 lipca 2017 r., dostęp: www.bpp.gov.pl/gfx/bpp/userfiles/_public/aktualnosci/aktualnosci_pliki/stanowisko-szczepienia.pdf
  6. Warunki tej decyzji określa art. 38 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (tekst jedn. Dz. U. z 2018 r., poz. 617 z późn. zm.)
  7. Art. 10 ust. 1 UPOZ w związku z art. 60 Kodeksu cywilnego; zob. także uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 2012 r., sygn. akt IV CSK 159/12, s. 7, dostęp: www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/IV%20CSK%20159-12-1.pdf
  8. Na podstawie ust. 22 cz. XII załącznika do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012 r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (tekst jedn. Dz. U. z 2016 r. poz. 1132).

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej