Jak należy nawadniać dziecko z ostrą biegunką, u którego stwierdzono hipernatremię?

26-08-2016
dr n. med. Henryk Szymański
Oddział Pediatryczny Szpitala im. Św. Jadwigi Śląskiej w Trzebnicy

Pytanie nadesłane do Redakcji

Jak należy nawadniać dziecko z ostrą biegunką, u którego stwierdzono hipernatremię? Czy powinno się postępować inaczej niż u dzieci bez hipernatremii?

Odpowiedź

Mimo że hipernatremia w przebiegu ostrej biegunki występuje stosunkowo rzadko (1–4%), to zarówno jej utrzymywanie się, jak i niewłaściwe leczenie mogą prowadzić do wystąpienia ciężkich powikłań neurologicznych – krwawienia wewnątrzczaszkowego, drgawek czy też obrzęku mózgu, które występują u około 15% chorych, a nawet zgonu (10–20% chorych). Kluczową rolę w skutecznym leczeniu odgrywa zatem szybkie rozpoznanie i wdrożenie właściwego leczenia.

Objawy kliniczne w przebiegu ostrej biegunki, które powinny wzbudzić czujność lekarza, to m.in. „ciastowata” skóra, tachypnoë, zwiększona drażliwość dziecka na przemian z okresami apatii, piskliwy płacz, zwiększone napięcie mięśniowe, przeczulica i wystąpienie drgawek. Jest to o tyle istotne, że klasyczne kliniczne objawy odwodnienia w przypadku hipernatremii mogą być słabo zaznaczone, szczególnie u dzieci <6. miesiąca życia. W świetle zaleceń ESPGHAN o hipernatremii mówimy, kiedy stężenie sodu w surowicy wynosi >145 mmol/l. Zaleca się wówczas nawadnianie doustne płynami hypoosmolarnymi, których stosowanie jest bezpieczne i powoduje mniej działań niepożądanych niż nawadnianie dożylne. W przypadku nawadniania dożylnego zaleca się stosowanie roztworów izotonicznych 0,9% NaCl, powolne uzupełnianie niedoborów płynów w ciągu 48 h, tak aby tempo zmniejszania się stężenia sodu wynosiło <0,5 mmol/l/h. Wytyczne sugerują także konieczność częstego monitorowania stężenia sodu.

W retrospektywnej analizie opublikowanej po ukazaniu się cytowanych wyżej zaleceń autorzy sugerują, że leczenie należy rozpocząć od bolusa 0,9% NaCl (10–20 ml/kg mc.). W kolejnych godzinach terapii zawartość sodu w płynie podawanym i.v. powinna być tylko nieznacznie mniejsza niż stężenie sodu w surowicy, a całkowita objętość płynów podawanych i.v. nie powinna przekraczać 5,9 ml/kg mc./h. Stężenie Na w surowicy należy oznaczać po 2, 4, 8, 12 i 24 h od rozpoczęcia leczenia. Chory z hipernatremią wymaga szczególnej uwagi, a najistotniejszym elementem leczenia jest stopniowe zmniejszanie stężenia sodu w surowicy w celu uniknięcia powikłań.

Piśmiennictwo

  1. Guarino A., Ashkenazi S., Gendrel D. i wsp.: European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition/European Society for Pediatric Infectious Diseases evidence-based guidelines for the management of acute gastroenteritis in children in Europe: update 2014. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2014; 59 (1): 132–152
  2. Ben-Shalom E., Toker O., Schwartz S.: Hypernatremic dehydration in young children: Is there a solution? Isr. Med. Assoc. J., 2016; 18 (2): 95–99

Napisz do nas

Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek, zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.

Placówki

Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.

Doradca medyczny

Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej