Jak leczyć zaparcie czynnościowe u dzieci?

Pytanie nadesłane do redakcji

Jakie są aktualne zalecenia dotyczące leczenia odblokowującego oraz podtrzymującego zaparcia czynnościowego u dzieci? Jak długo kontynuować leczenie podtrzymujące i co zrobić w przypadku nawracania dolegliwości przy próbie jego przerwania?

Odpowiedź

Według opinii ekspertów i najnowszych wytycznych European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN) i North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (NASPGHAN), dotyczących postępowania u dzieci i niemowląt z zaparciem czynnościowym, lekami pierwszego wyboru w leczeniu zaparcia są makrogole (tj. PEG 3350 [Dicopeg Junior, Xenna Balance Junior] i PEG 4000 [Forlax, MacroBalans, Olopeg]). Dowody i przesłanki naukowe wskazują, że preparaty makrogoli są skuteczniejsze niż inne dostępne na rynku środki farmakologiczne, tj. laktuloza, parafina płynna lub sól gorzka.

Leczenie obejmuje dwie fazy (p. tab.):

• pierwsza – odblokowanie jelita z zalegających mas kałowych; w tym celu można stosować makrogole w dużej dawce (preferowane z uwagi na brak konieczności wykonywania manipulacji w okolicy odbytu; dzieci źle współpracują z powodu bolesnych defekacji w ostrej fazie zaparcia) lub wlewki doodbytnicze (zwykle rezerwowane dla dzieci, które nie zareagowały na leczenie makrogolami lub odpowiedź na nie była niezadowalająca)

• druga – kilkutygodniowe leczenie podtrzymujące, którego celem jest przywrócenie prawidłowego, regularnego rytmu wypróżnień – w tej fazie lekami pierwszego wyboru są obecnie makrogole.

Jeżeli leczenie przeczyszczające jest nieskuteczne, należy rozważyć wykluczenie z diety białek mleka krowiego przez 2–4 tygodni (p. pyt. Czy zaparcie u niemowlęcia stanowi wskazanie do eliminacji białek mleka krowiego z diety?).

Niestety brakuje badań określających czas trwania skutecznej terapii podtrzymującej.

Według opinii ekspertów leczenie podtrzymujące należy kontynuować co najmniej 2 miesiące. Dodatkowo co najmniej miesiąc przed odstawieniem leczenia u dziecka powinny ustąpić wszystkie objawy związane z zaburzeniami rytmu wypróżnień lub wskazujące na retencję stolca (tzw. zachowania retencyjne, np. chodzenie na palcach, kucanie, zaciskanie nóg przed próbą wypróżnienia).

Bardzo ważne jest stopniowe odstawianie leczenia (np. zmniejszanie dawki leku o 25–50% tygodniowo) i obserwacja zachowania dziecka. Zbyt gwałtowne przerwanie leczenia skutkuje często szybkim nawrotem objawów i dolegliwości.

U małych dzieci korzystających z toalety (zwykle >4. rż.) próbę odstawienia leczenia można podjąć, gdy uda się osiągnąć cele ustalone w „treningu czystości”, czyli świadome, samodzielne wypróżnianie się.

Piśmiennictwo

1. Tabbers M.M., DiLorenzo C., Berger M.Y., Faure C., Langendam M.W., Nurko S., Staiano A., Vandenplas Y., Benninga M.A.; European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition; North American Society for Pediatric Gastroenterology: Evaluation and treatment of functional constipation in infants and children: evidence-based recommendations from ESPGHAN and NASPGHAN. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2014; 58 (2): 258–274
2. Benninga M.A., Nurko S., Faure C. i wsp.: Childhood functional gastrointestinal disorders: neonate/toddler. Gastroenterology, 2016; 150: 1443–1455 [p. MP-Ped. 6/2016: 29–31] i/lub Hyams J.S., Di Lorenzo C., Saps M. i wsp.: Childhood functional gastrointestinal disorders: child/adolescent. Gastroenterology, 2016; 150: 1456–1468