Wskazania do wykonania diagnostyki serologicznej obejmują:
badanie przesiewowe u chorych z podejrzeniem celiakii
badanie przesiewowe w grupach zwiększonego ryzyka zachorowania na celiakię
ocenę przestrzegania diety bezglutenowej.
Obecnie w diagnostyce serologicznej wykorzystuje się przede wszystkim przeciwciała przeciwko tTG oraz przeciwciała EMA. W praktyce klinicznej oznacza się je przede wszystkim w klasie IgA, dlatego równocześnie należy ocenić ogólne stężenie IgA. W Polsce przeciwciała przeciwko tTG i EMA oznaczane są tylko w niektórych ośrodkach, co znacznie ogranicza dostęp do tych badań, opóźniając ustalenie rozpoznania.
Dostępne są również szybkie testy wykrywające autoprzeciwciała IgA przeciwko tTG we krwi pobranej z palca. Test ten może przeprowadzić zarówno lekarz lub pielęgniarka, jak i sam chory w domu. Nie może on jednak zastępować diagnostyki laboratoryjnej. Wstępne rozpoznanie zawsze należy potwierdzić w ośrodku specjalistycznym.
W przeszłości w ramach diagnostyki serologicznej celiakii oznaczano również przeciwciała przeciwgliadynowe, jednak ze względu na niewystarczającą czułość i swoistość tego testu obecnie się go nie zaleca.
Diagnostyka genetyczna polega natomiast na oznaczaniu antygenów zgodności tkankowej HLA-DQ2 i/lub HLA-DQ8 występujących odpowiednio u około 90–95% i 5–10% pacjentów z chorobą trzewną. Brak DQ2 i DQ8 w zasadzie wyklucza rozpoznanie celiakii (duża wartość predykcyjna wyniku ujemnego). Jednak badania genetyczne są dostępne tylko w niektórych specjalistycznych ośrodkach akademickich. W praktyce wykonuje się je tylko w niejasnych przypadkach.
Zgodnie z aktualnymi (2012) wytycznymi ESPGHAN oznaczenie HLA-DQ2/DQ8 ma znaczenie w przypadku:
wątpliwości diagnostycznych (np. w przypadku ujemnego wyniku badania serologicznego oraz niecharakterystycznych zmian w badaniu histologicznym błony śluzowej jelita cienkiego)
dużego prawdopodobieństwa rozpoznania celiakii, gdy rozważa się odstąpienie od biopsji (tzn. występują typowe dla choroby trzewnej objawy kliniczne, stwierdza się charakterystyczne dla celiakii przeciwciała, zwłaszcza stężenia przeciwciał przeciwko tTG zwiększone ponad 10 razy powyżej górnej granicy normy)
wykluczenia celiakii (oraz ryzyka tej choroby) u chorych z grupy ryzyka choroby trzewnej (np. u chorych na cukrzycę typu 1 można wykonać badanie genetyczne; wynik ujemny praktycznie wyklucza rozpoznanie celiakii oraz ryzyko jej wystąpienia). (2013, 2014)
Piśmiennictwo
Zadaj pytanie ekspertowi, przyślij ciekawy przypadek,
zgłoś absurd, zaproponuj temat dziennikarzom.
Pomóż redagować portal.
Pomóż usprawnić system ochrony zdrowia.
Szukasz poradni, oddziału lub SOR w swoim województwie? Chętnie pomożemy. Skorzystaj z naszej wyszukiwarki placówek.
Twój pacjent ma wątpliwości, kiedy powinien zgłosić się do lekarza? Potrzebuje adresu przychodni, szpitala, apteki? Poinformuj go o Doradcy Medycznym Medycyny Praktycznej