Które leki są skuteczne w objawowym leczeniu bólu gardła u dzieci z zapaleniem gardła i migdałków podniebiennych? Komu i kiedy można je zalecać?

Większość przypadków zapalenia gardła manifestujących się bólem, trudnościami w połykaniu, uczuciem drapania, pieczenia, suchości oraz zaczerwieniem i rozpulchnieniem błony śluzowej ma etiologię wirusową. Zwykle jest ono wynikiem choroby przeziębieniowej, najczęściej wywoływanej przez rynowirusy lub koronawirusy. Objawom ze strony gardła może towarzyszyć nieżyt błony śluzowej nosa, chrypka, kaszel, gorączka i złe samopoczucie. W takich przypadkach stosuje się leczenie objawowe, którego celem jest złagodzenie dolegliwości. Natomiast w przypadku znacznego nasilenia objawów, należy podać leki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe w postaci doustnej (ibuprofen lub paracetamol) oraz leki o działaniu miejscowym. U pacjentów z nieznacznie nasilonymi objawami, zwykle wystarczy zastosować leczenie miejscowe.

Jedynie 15–30% zachorowań na zapalenie gardła i migdałków podniebiennych u dzieci i 5–10% zachorowań u dorosłych ma etiologię bakteryjną i wymaga leczenia antybiotykiem. Głównym wskazaniem do rozpoczęcia antybiotykoterapii jest angina paciorkowcowa (ze względu na ryzyko powikłań).

Leki objawowe do stosowania miejscowego są dostępne bez recepty i mogą mieć postać pastylek, tabletek do ssania, aerozoli lub płynów do płukania gardła. Wyniki badań, w których do ocen skuteczności różnych sposobów podawania leków zastosowano metody scyntygraficzne, wskazują, że tabletki i pastylki są dłużej przetrzymywane w jamie ustnej i charakteryzują się dłuższym czasem uwalniania substancji czynnych w porównaniu z aerozolami i płynami do płukania. Nie można ich jednak stosować u małych dzieci (w tej grupie wiekowej preferuje się leki w postaci aerozolu). Tabletki lub pastylki najczęściej zalecane są u dzieci >4.–6. roku życia.

Preparaty stosowane miejscowo w zapaleniu gardła są połączeniem substancji aktywnych o działaniu antyseptycznym (przeciwwirusowe, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze), miejscowo znieczulającym, przeciwzapalnym (niesteroidowe leki przeciwzapalne) oraz dodatkowo zmniejszającym przekrwienie, rozrzedzającym śluz i hamującym odruch kaszlowy.

Rolę preparatów antyseptycznych pełni chlorek benzalkonium (np. Septolete, Cholinex Intense, Cholisept Intense), chlorek cetylpirydyny (np. Septolete, Halset), chlorchinaldol (np. Chlorchinaldin), benzydamina (np. Tantum Verde, Hascosept, Septolux, Uniben), chlorek benzoksonium (np. Orofar), chlorheksydyna (np. Sebidin, Sebidin Plus), ambazon (np. Faringosept) oraz alkohol 2,4-dichlorobenzylowy + amylometakrezol (np. Strepsils, Neo-angin).

Wśród dostępnych preparatów przeciwbólowych i przeciwzapalnych warto wymienić benzokainę (np. Septolete plus), salicylan choliny (np. Cholinex), lidokainę (np. Orofar) i flurbiprofen (np. Strepsils Intensive).

W celu wzmocnienia działania do leków tych czasami dodaje się mentol, olejek mięty pieprzowej, olejek eukaliptusowy i tymol.

Na rynku dostępne są także tabletki do ssania zawierające substancje pochodzenia roślinnego, takie jak babka lancetowata, porost islandzki, podbiał, prawoślaz, szałwia i tymianek, które mają zmniejszać podrażnienia błony śluzowej i nasilenie stanu zapalnego.

Przy wyborze leku należy uwzględnić jego rejestrację dla poszczególnych grup wiekowych i przeciwwskazania (niektórych preparatów zawierających niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. salicylan choliny i flurbiprofen, nie należy podawać dzieciom <12. rż. ani łączyć z innymi lekami z tej grupy), nadwrażliwość na substancje czynne, szybkość działania i czas utrzymywania się efektu przeciwbólowego, zawartość cukru (preparaty niezawierające cukru minimalizują ryzyko próchnicy i są wskazane dla chorych na cukrzycę, stosujących dietą ubogowęglowodanową), zawartość aspartamu (nie można go podawać chorym na fenyloketonurię) oraz preferowany smak. Należy postępować zgodnie z zaleceniami podanymi w ChPL i nie przyjmować więcej tabletek niż podano w opisie ani nie wydłużać okresu ich stosowania.

W przypadku nasilonych dolegliwości bólowych i znacznego upośledzenia drożności dróg oddechowych w przebiegu zapalenia migdałków podniebiennych u hospitalizowanych dzieci z mononukleozą i zespołami mononukleozopodobnymi konieczne może być podanie GKS.

U większości dzieci z zapaleniem gardła o charakterze samoograniczającym się i trwającym około 4–7 dni wystarczy zastosować leczenie objawowe. (2013, 2014)

Piśmiennictwo

1. Dowell S.F., Marcy S.M., Philips W.R. i wsp.: Principles of judicious 1. use of antimicrobial agents for pediatric upper respiratory tract infections. Pediatrics, 1998; 101: 163–165
2. Limb M., Pickford M., Church A. i wsp.: Scintigraphy can be used to compare delivery of sore throat formulations. Int. J. Clin. Pract., 2009; 63: 606–612