Jakie powinno być postępowanie i diagnostyka przy stwierdzonych objawach skórnych sugerujących AZS?

Wystąpienie u niemowlęcia zmian skórnych o charakterze wypryskowym, z towarzyszącym świądem, zaostrzających się szczególnie po wprowadzaniu do diety nowych pokarmów, jest wskazaniem do podjęcia diagnostyki, postawienia rozpoznania i wdrożenia leczenia. Zasadnicze postępowanie, mające na celu rozpoznanie AZS, obejmuje szczegółowy wywiad (w tym wywiad rodzinny) oraz badanie dziecka. Podstawą rozpoznania AZS są kryteria diagnostyczne Hanifina i Rajki (tab.) oraz prawidłowo przeprowadzona diagnostyka różnicowa. Nie istnieje obecnie żaden test diagnostyczny umożliwiający rozpoznanie AZS. Rozpoznanie ustalone na podstawie danych klinicznych jest podstawą do włączenia leczenia. Dalsze postępowanie ma na celu identyfikację czynników wywołujących oraz zaostrzających przebieg AZS. Badania służące do identyfikacji potencjalnych alergenów obejmują punktowe testy skórne (PTS), oznaczenie całkowitego stężenia immunoglobulin klasy E (cIgE) w surowicy krwi oraz stężenia immunoglobulin antygenowo swoistych. PTS są metodą wykorzystywaną w przypadku podejrzewanej alergii powietrznopochodnej na alergeny pyłków roślin, roztoczy kurzu domowego, alergeny pochodzenia zwierzęcego oraz grzyby pleśniowe i drożdżopodobne. Obecnie nie jest ustalona dolna granica wieku dziecka dla wykonywania PTS, jednak ze względu na zmniejszoną u dzieci reaktywność skóry, konieczność odstawienia leków przeciwhistaminowych i glikokortykosteroidów (GKS) oraz niezbędną współpracę pacjenta zazwyczaj są wykonywane dopiero po 4. roku życia. Dane z piśmiennictwa wskazują, że PTS są przydatne w wykrywaniu alergii IgE-zależnej, szczególnie w odniesieniu do alergii powietrznopochodnej. Natomiast w przypadku podejrzenia alergii na pokarmy, wynik PTS nie jest rozstrzygający. W sytuacji, gdy wyniki PTS są ujemne, a podejrzewamy uczulenie na produkty spożywcze, przydatne mogą być testy prick-by-prick, w których używa się natywnych alergenów pokarmowych. Należy jednak pamiętać, że testy prick-by-prick nie są wystandaryzowaną techniką diagnostyczną. W ogólnych badaniach laboratoryjnych nie ma odchyleń specyficznych dla AZS, a stwierdzana czasami w morfologii krwi eozynofilia nie jest wystarczająco swoista i czuła. U wielu dzieci z AZS obserwuje się zwiększone cIgE w surowicy, jednak badanie to traktowane jest jedynie jako pomocnicze. Na stężenie IgE wpływa szereg czynników, m.in. liczba uczulających alergenów, czas ekspozycji, jak również obecność innych chorób (np. pasożytniczych). Z drugiej strony, u około 20% pacjentów z AZS wewnątrzpochodnym (tj. wywoływanym przez czynniki wewnątrzustrojowe, np. autoantygeny) cIgE jest w granicach normy. Z tego względu stanowi ono jedno z wielu kryteriów mniejszych, a nie głównych, rozpoznania AZS. Możliwe jest oznaczanie antygenowo swoistych IgG, IgA i IgE, skierowanych przeciwko alergenom powietrznopochodnym i pokarmowym. Są to testy obiektywne, niezależne od stosowanego leczenia, ale wyniki tych badań nie zawsze korelują z nasileniem AZS.

Należy pamiętać, że testy alergologiczne pomagają w wykrywaniu czynników mających wpływ na zaostrzenie objawów AZS, ale nie służą do rozpoznania samej choroby.

Piśmiennictwo

1. Pastuszka M., Kaszuba A.: Atopowe zapalenie skóry. Etiopatogeneza, objawy kliniczne i zalecane schematy postępowania. Lekarz Rodzinny, 2012; 6, 586–595
2. Czarnecka-Operacz M.: Diagnostyka AZS. [W:] Nowicki R. (red.): Atopowe zapalenie skóry w praktyce. Cornetis, Wrocław, 2013; 100–105
3. Kuna P., Narbutt J., Majak P.: Marsz atopowy od AZS do astmy. Czy możliwa jest prewencja? Dermatol. Dziec., 2014; 2, 78–84