Od czego rozpocząć i jak kontynuować leczenie dziecka z AZS? Jakie leki są lekami pierwszego wyboru?

Postępowanie w atopowym zapaleniu skóry (AZS) jest wielokierunkowe, zależne od wieku dziecka, nasilenia zmian i ich rozległości. Powinno obejmować profilaktykę, właściwą pielęgnację skóry, miejscowe leczenie przeciwzapalne oraz – o ile to konieczne – leczenie ogólne. Pierwszym elementem jest eliminacja lub zmniejszenie ekspozycji na ustalone uczulające dziecko alergeny, przy czym zalecenia dietetyczne powinny być ograniczone do przypadków potwierdzonej alergii pokarmowej. Podstawą leczenia AZS jest optymalna pielęgnacja skóry, mająca na celu przywrócenie prawidłowej bariery skórnej, zmniejszająca jej przesuszenie i świąd. Podobnie jak w okresie remisji, terapia polega tutaj na regularnym nawilżaniu i natłuszczaniu skóry za pomocą emolientów (3–4 ×/d). Większe nasilenie zmian chorobowych, z tworzeniem się grudek, lichenizacją oraz (w późniejszym okresie) występowanie okresowych zaostrzeń choroby wymaga włączenia leczenia przeciwzapalnego. Początkowo są to stosowane miejscowo przez 3–4 dni glikokortykosteroidy (mGKS), a następnie naprzemiennie mGKS z miejscowymi inhibitorami kalcyneuryny. Postępowanie takie należy utrzymać do momentu ustąpienia stanu zapalnego. W przypadku bakteryjnego nadkażenia zmian skórnych niezbędne są preparaty odkażające i antybiotyki miejscowe lub systemowe. W terapii proaktywnej (podtrzymującej) zaleca się stosowanie inhibitorów kalcyneuryny na wygojone zmiany skórne raz dziennie lub rzadziej (np. 2 ×/ tydz.), w zależności od stanu skóry dziecka, przez okres 3–12 miesięcy. Należy pamiętać, że mGKS nie powinny być stosowane u noworodków z uwagi na zwiększone ryzyko działań niepożądanych, w tym działań ogólnoustrojowych. Inhibitory kalcyneuryny (takrolimus, pimekrolimus) nie wykazują działań niepożądanych typowych dla mGKS i mogą być stosowane u dzieci od 2. roku życia, jakkolwiek w praktyce klinicznej preparaty te są włączane do terapii również u młodszych dzieci (na podstawie analiz dotychczasowych wyników leczenia uważa się, że ograniczenia dotyczące pimekrolimusu u niemowląt są nieuzasadnione). Jako leczenie uzupełniające u dzieci ze średnio nasilonymi zmianami skórnymi można zastosować fototerapię (UVA1 lub UVB-311 nm). W ciężkich postaciach AZS wskazane jest włączenie ogólnego leczenia przeciwzapalnego. Cyklosporyna A jest obecnie rekomendowana jako lek pierwszego rzutu w ciężkich przypadkach AZS, GKS systemowe są dopuszczone do stosowania w wyselekcjonowanych przypadkach AZS, głównie u osób dorosłych, przez okres tygodnia.

Piśmiennictwo

1. De Raeve L., Gelmetti C. i wsp.: Recommendations for pimecrolimus 1% cream in the treatment of mild-to-moderate atopic dermatitis: from medical needs to a new treatment algorithm. Eur. J. Dermatol., 2013; 23: 758–766
2. Czarnecka-Operacz M.: Nowy algorytm leczenia atopowego zapalenia skóry o łagodnym i średnim nasileniu objawów klinicznych: miejscowe stosowanie pimekrolimusu w kremie 1%. Alergoprofil., 2014; 10: 5–8
3. Nowicki R., Trzeciak M., Wilkowska A. i wsp.: Atopic dermatitis: current treatment guidelines. Statement of the experts of the Dermatological Section, Polish Society of Allergology, and the Allergology Section, Polish Society of Dermatology. Post. Dermatol. Alergol., 2015; 32: 239–249
4. Ring J., Alomar A., Bieber T. i wsp.: Wytyczne leczenia atopowego zapalenia skóry. Med. Prakt. Wyd. Spec.: Atopowe Zapalenie Skóry, 2012: 2–48