Kiedy lekarz POZ powinien skierować nastolatkę z nieregularnymi miesiączkami do specjalisty (np. ginekologa lub endokrynologa)?

Znajomość fizjologii dojrzewania nastolatek pozwala na szybkie rozpoznanie nieprawidłowości wymagających konsultacji specjalistycznej. Najczęściej jest to endokrynolog dziecięcy lub ginekolog specjalizujący się w ginekologii dziecięcej i dziewczęcej.

W 1. roku od menarche (tj. 1. miesiączki) cykle mogą trwać 20–90 dni, w 2 kolejnych latach (2. i 3. rok od menarche) za normę uznaje się cykle trwające 21–45 dni, natomiast >3 lat od menarche cykle powinny trwać podobnie jak u dorosłych, czyli 21–35 dni. Wszystkie pacjentki z cyklem trwającym zbyt krótko, co skutkuje częstymi miesiączkami (polymenorrhea), lub zbyt długo, czego konsekwencją są rzadkie miesiączki (oligomenorrhoea), należy skierować do specjalisty. Z obserwacji klinicznych wynika, że u 85% nastolatek do 2 lat od menarche występują cykle bezowulacyjne, a od 3. roku 60–80% cykli miesiączkowych trwa 21–34 dni (analogicznie jak u dorosłych). Można więc założyć, że niektóre dziewczęta potrzebują więcej czasu na osiągnięcie „dojrzałości” w zakresie aktywności osi podwzgórze–przysadka–jajnik.

U każdej pacjentki z nieregularnymi miesiączkami lub wtórnym brakiem miesiączki (brak miesiączki przez >3 mies. u osoby wcześniej miesiączkującej regularnie lub przez >6 mies. u pacjentki, która wcześniej miesiączkowała nieregularnie) należy zwrócić uwagę na inne towarzyszące objawy kliniczne i nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych. Do objawów alarmowych (tzw. czerwone flagi) należą:

• znaczne zmniejszenie lub zwiększenie masy ciała (niekiedy zaburzenia miesiączkowania lub brak miesiączki wyprzedzają zauważalną utratę masy ciała w jadłowstręcie psychicznym)

• brak postępu dojrzewania

• dojrzewanie nieharmonijne

• krwotoczne miesiączki (>80 ml przez >10 dni = krwawienia młodocianych [metrorrhagia juvenilis])

• współwystępowanie nadmiernego owłosienia (hirsutyzm), trądziku niepoddającego się standardowemu leczeniu, narastanie innych cech androgenizacji lub wirylizacji (np. powiększenie łechtaczki [tzw. clitoromegalia])

• czerwone rozstępy skóry

• mlekotok

• objawy zaburzeń czynności tarczycy (zarówno niedoczynność, jak i nadczynność tarczycy mogą być przyczyną zaburzeń miesiączkowania)

• objawy ze strony ośrodkowego układu nerwowego (np. ból głowy, zaburzenia widzenia).

Dalsze postępowanie zależy od całego obrazu klinicznego. W przypadku współistnienia niepokojących objawów konieczna jest pilna hospitalizacja.

Piśmiennictwo

1. ACOG Committee Opinion No. 651: Menstruation in girls and adolescents: using the menstrual cycle as a vital sign. Obstet. Gynecol., 2015; 126 (6): e143–146
2. Biro F., Chan Y.M.: Normal puberty. UpToDate, Jun 20, 2022; www.uptodate.com/contents/normal-puberty (dostęp: 06.12.2022 r.)