Które leki stosuje się w leczeniu trądziku miejscowo?

Na początku leczenia należy poinformować pacjenta, w jaki sposób stosuje się preparaty miejscowe, jakie mogą wywołać działania niepożądane, ile będzie ono trwało i ewentualnie na czym będzie polegała jego modyfikacja (p. Jak wygląda pielęgnacja skóry trądzikowej?). Miejscowe leki przeciwtrądzikowe należy nakładać na całą powierzchnię zmienionej chorobowo skóry, a nie tylko punktowo na pojedyncze wykwity, aby działać na niewidoczne gołym okiem mikrozaskórniki i zapobiec rozwojowi nowych zmian.

W leczeniu miejscowym w ramach monoterapii, terapii skojarzonej lub naprzemiennej stosuje się preparaty o działaniu keratolitycznym, przeciwzaskórnikowym, przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym i przeciwłojotokowym.

W zależności od rodzaju wykwitów można zastosować:

• leki z grupy retinoidów (tretynoina, izotretynoina, retinaldehyd, adapalen, tazaroten) o działaniu keratolitycznym i przeciwzaskórnikowym, a w przypadku niektórych z nich także przeciwzapalnym (adapalen, tretynoina). W leczeniu postaci zaskórnikowej można je stosować w monoterapii, a w postaciach grudkowo-krostkowych w terapii skojarzonej lub naprzemiennej z nadtlenkiem benzoilu lub miejscowymi antybiotykami. Aktualne zalecenia europejskie rekomendują stosowanie adapalenu zamiast tretynoiny i izotretynoiny (p. Jaka jest rola izotretynoiny w leczeniu tradziku?).

• nadtlenek benzoilu, aktualnie dostępny jako lek OTC w formie 5% i 10% żelu lub w preparatach łączonych (dostępne wyłącznie na receptę), zalecany do stosowania co 12–24 h. Wykazuje działanie przeciwbakteryjne poprzez wytwarzanie wolnych rodników, dzięki czemu nie jest obarczony ryzykiem rozwoju lekooporności. Poza tym lek posiada właściwości keratolityczne, przeciwzaskórnikowe i przeciwzapalne. Może być stosowany w każdej postaci choroby, chociaż najczęściej zalecany jest w trądziku grudkowo-krostkowym. Stosuje się go w monoterapii albo w leczeniu skojarzonym lub naprzemiennym z miejscową klindamycyną lub adapalenem.

• kwas azelainowy w postaci 15–20% kremu lub żelu o działaniu przeciwbakteryjnym, przeciwzapalnym, przeciwłojotokowym, rozjaśniającym i słabo keratolitycznym. Z uwagi na niewielkie ryzyko wywoływania podrażnień skóry zalecany jest zwłaszcza u pacjentów z delikatną, wrażliwą, suchą lub atopową skórą oraz u osób (głównie u młodzieży i dorosłych) z pozapalnymi przebarwieniami potrądzikowymi. Podobnie jak pozostałe preparaty miejscowe może być stosowany w monoterapii lub terapii łączonej.

Z najnowszych europejskich zaleceń dotyczących leczenia trądziku wynika, że skuteczność adapalenu, nadtlenku benzoilu i kwasu azelainowego stosowanych miejscowo jest porównywalna, dlatego wybór konkretnego preparatu można uzależnić od doświadczenia lekarza i preferencji pacjenta. Jako leczenie alternatywne można zastosować preparaty łączone.

• antybiotyki zmniejszają kolonizację skóry przez bakterie Propionibacterium acnes i nasilenie stanu zapalnego. W leczeniu miejscowym stosuje się makrolidy (erytromycynę i cykliczny węglan erytromycyny) oraz należącą do linkozamidów klindamycynę (p. Jak długo można stosować antybiotyki miejscowo w leczeniu trądziku?). Różne formuły preparatów (tj. roztwór, żel, maść) pozwalają na ich stosowanie zarówno na skórę gładką, jak i owłosioną oraz na zmiany suche i sączące.

Piśmiennictwo

1. Nast A., Dréno B., Bettoli V. i wsp.: Europejskie wytyczne leczenia trądziku oparte na faktach (S3) – aktualizacja z 2016 roku – wersja skrócona. Dermatologia i Kosmetologia, 2016: 3 (43)
2. Szepietowski J., Kapińska- Mrowiecka M., Kaszuba A. i wsp.: Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego. Przegl. Dermatol., 2012; 99: 649–673
3. Maj J., Jankowska-Konsur A.: Preparaty jednoskładnikowe w leczeniu trądziku zwykłego. Dermatologia Praktyczna, 2016: 4 (45)
4. Nast A., Dréno B., Bettoli V. i wsp.: Europejskie wytyczne leczenia trądziku oparte na faktach (S3) – aktualizacja z 2016 roku – wersja skrócona. Dermatologia i Kosmetologia, 2016: 3 (43)
5. Gollnick H.P., Bettoli V., Lambert J. i wsp: A consensus-based practical and daily guide for the treatment of acne patients. J. Eur. Acad. Dermatol. Venereol., 2016; 30: 1480–1490
6. Kisiel K., Ruszkowska L., Olechowska M.: Izotretynoina doustna w leczeniu dermatoz wieku dziecięcego. Derm. Dziec., 2011: 2 (2)