W krajach wysoko rozwiniętych choroby układu krążenia stają się najczęstszą przyczyną zgonów. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia 25% z 11 milionów zgonów w krajach zachodnich spowodowane jest właśnie chorobami sercowo-naczyniowymi.
Wiele danych wskazuje na to, że niezwykle istotnym elementem w prewencji zarówno pierwotnej, jak i wtórnej choroby sercowo-naczyniowej jest poprawa zwyczajów żywieniowych. Osoby ze zwiększonym ryzykiem chorób układu krążenia powinny podlegać specjalnej opiece żywieniowej, która uwzględniałaby także cały profil czynników ryzyka danego pacjenta.
Poszczególne składniki odżywcze powinny być dostarczane w odpowiednich proporcjach.
W Konsensusie Rady Redakcyjnej Polskiego Forum Profilaktyki dotyczącym zasad zdrowego żywienia przyjęto następujące wartości procentowe poszczególnych składników odżywczych:
- tłuszcze <30% dziennego zapotrzebowania energetycznego, w tym:
- nasycone kwasy tłuszczowe (saturated fatty acids – SFA) poniżej 10% zapotrzebowania energetycznego (a u osób ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym poniżej 7%)
- jednonienasycone kwasy tłuszczowe (monounsaturated fatty acids – MUFA) do 20% dziennego zapotrzebowania energetycznego
- wielonienasycone kwasy tłuszczowe (polyunsaturated fatty acids – PUFA) 6–10% zapotrzebowania energetycznego przy stosunku kwasów n-6 do n-3 mniejszym niż 4:1
- izomery trans kwasów tłuszczowych poniżej 1% dziennego zapotrzebowania energetycznego
- białka 15% dziennego zapotrzebowania energetycznego
- węglowodany >55% dziennego zapotrzebowania energetycznego.
Tłuszcz
Spożywając tłuszcze należy pamiętać, by w diecie znalazło się jak najmniej nasyconych kwasów tłuszczowych. Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego należy zastąpić jedno- i wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi. W praktyce oznacza to unikanie tłustych produktów mięsnych i wędliniarskich i wprowadzenie do diety tłustych ryb morskich, obfitujących w tzw. wielonienasycone kwasy tłuszczowe n-3 (n-3 PUFA).
Zapamiętaj
Szczególnie duże ilości tych kwasów zawierają łosoś, makrela, śledź, sardynki.Jedząc przynajmniej 2 porcje ryb tygodniowo zmniejszamy w sposób znaczący ryzyko chorób sercowo-naczyniowych.
Kwasy tłuszczowe n-3 PUFA przyczyniaja się także do właściwego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, mózgu i narządu wzroku. Dobrym źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (MUFA) jest olej rzepakowy oraz oliwa z oliwek.
Oleje te mogą być stosowane zarówno na zimno (czyli do surówek), jak i do obróbki termicznej. Wysoka wartość odżywcza tych tłuszczów wiąże się także z możliwością poprawy profilu lipidowego, czyli obniżenia wartości stężenia zarówno cholesterolu całkowitego, jak i frakcji miażdżycorodnej (cholesterolu frakcji LDL) w surowicy krwi.
Białko
Zaleca się spożywanie chudych gatunków mięs:
- kurczaka
- indyka
- chudego mięsa wołowego
- cielęciny
- ryb
- oraz chudych wyrobów wędliniarskich.
Mleko i produkty mleczne także powinny charakteryzować się niską zawartością tłuszczu. Dobrym źródłem białka są także nasiona roślin strączkowych (fasola, groch, soczewica, soja), lecz nie jest to białko tak dobrze przyswajalne jak białko pochodzenia zwierzęcego.
Węglowodany
Jest to składnik pokarmowy, który w ponad 50% powinien pokrywać dzienne zapotrzebowanie energetyczne. Źródłem węglowodanów powinny być przede wszystkim węglowodany złożone o niskim indeksie glikemicznym.
Zaliczają się tu m.in.:
- chleb z mąki z pełnego przemiału
- makarony razowe
- ryż brązowy
- płatki owsiane.
Należy pamiętać, że węglowodany to także bardzo dobre źródło błonnika rozpuszczalnego i nierozpuszczalnego w wodzie.
Błonnik
Błonnik rozpuszczalny w wodzie obecny jest w owocach, warzywach i suchych nasionach roślin strączkowych. Odgrywa on ważną rolę w zaburzeniach gospodarki lipidowej:
- obniża stężenia cholesterolu całkowitego
- przyspiesza jego wydalanie z kałem
- wiąże znaczne ilości kwasów żółciowych
- opóźnia wchłanianie triglicerydów i zwiększa wydalanie tłuszczów ze stolcem.
Frakcja błonnika nierozpuszczalnego w wodzie, do których zalicza się przede wszystkim otręby, w znacznym stopniu przyczynia się do właściwej pracy przewodu pokarmowego. Działanie to rozpoczyna się już w jamie ustnej poprzez pobudzenie funkcji żucia i zwiększenie wydalania śliny. W jelicie grubym mechaniczne drażnienie ścian jelita wpływa na jego perystaltykę, przez co chroni przed zaparciami, polipami i uchyłkowatością jelit, jak również chorobą nowotworową.
